Ra Gerusalemme deliverâ de Torquato Tasso, traduto da Ambrœuxo Conti
Canto XVI
clicca o segno inta colonna de scinistra pi aveighe a verscion toscaña ape'
[p. 208 modifica]

CANTO XVI.

Tradûto in Lengua Zeneize

DA RO SIG. D. AMBRŒUXO CONTI

past. arcad.


ARGUMENTO.

Intran ri doî Guerrê int'ro gran Palasso
Donde Armida Rinaldo eiva ficcaoù,
E d'intorno ghe fan tanto scciamasso,
Ch'o porta via de sprescia l'arrugaoù:
Prega, e cianze ra stria, e a fa fracasso,
Perchè o no parte; ma o ghe dà avviaoù.
Quando pœuscia quietâ se gh'è ra moære,
A bruxa casa, e teito, e a svœura in ære.


1
L'è questo un Palazion grande e riondo,
Chi fe' Pluton in cangio de Bernin,
E no ghe n'è ro simile a ro mondo:
In mêzo o l'ha un bellissimo giardin,
Tutto guarnîo de scioî d'in çimma in fondo,
Con statue d'alabastro ro ciù fin.
Gh'è un laberinto poi che ro diavo
No saveræ trovâghene ro cavo.

2
Pe ra porta ciù grande (perchè çento
Atre porte o l'aveiva) intron sti doî:
A l'era questa figurâ d'argento,
E a l'innorbiva con ri sò sprendoî?
Stan færmi a examinâ con l'œuggio attento
L'un doppo l'âtro quelli gren lavoî,
Così ben travaggæ, che sibben san,
Ch'en intaggi, ri toccan con ra man.

3
Chì se vè con re belle a fâ ro ciasso
Ercule con ra rocca, e ra coassa:
E chi a l'inferno fè tanto fracasso
Aoura o curla ro fuso, e amô sgrignassa:
Gh'è Jole, chi manezza un pô per spasso
Quella so spá terribile, e ra massa,
E de lion ro cœurio a se mezura,
Ma o peiza, e ghe vorræ carne ciù dura.

4
Un mâ per contra se ghe vè intaggiaoù
Tutto scciumassa, tutto verde: e gianco,
E de nave da guerra semenaoù,
Che bœuttan lampi e troîn per ogni scianco
E fan saveì per tutto de strinaoù,
Tá che inferno ghe pâ, ni ciù ni manco:
Ottavio ven de çà con ri Romen,
Marc'Antogno de là con ri Gizzien.

[p. 209 modifica]

5
Fan un’âtro Arçipelago re nave,
E pâ de veì nuâ dri montagnoin:
Lì s'aborda, s'investe, e se fan scciave
Galere, Galeasse, e Garioin;
Fœugo, sciabbre, saette (âtro che rave!)
Con ro má lastregaoù da mirioin
De morti; e in tempo ancon che se combatte
Dro paro, Creopatra se ra batte.

6
Antogno ghe va apprœuvo, e un Regno in terra
O perde ro mincion, ni o ro repara:
Ni o scappa zà pe ro timô dra guerra,
Ma per lagno de perde ra sò cara:
Strascinaoù da l'amô chi ro desterra,
O se sente ra bocca bell'amara:
Un poco o vè ra zuffa, un poco quella
Chi ghe fe' fâ a ro cœu ra tombarella.

7
Doppo standoghe in braçço là in Egitto,
Ghe pâ d'êse contento, e pâ ch'o tette;
E benchè affrîto, e morto d'apetitto,
Pû o se scialla in mirá quelle facette:
Queste, e tent'âtre istorie assæ politto
Sciù sta porta se veìvan sccette, e nette;
E poi che i doî Guerrê con l'œuggio attento
Han tutto examinaoù, se ficcan drento.

8
Lì trœuvan ciù caroggi, e ciù strazetti,
Ciù vortæ, revortæ, ciù nascondiggi,
Che tutto Pre,[1] e ro Mœu n'han carroggetti.
O pâ che s'intre sotta int'ri coniggi,
Da no veddeghe manco co i speggetti,
E ciù se và, se trœuvan dri bisbiggi;
Ma ro papê dro Mago, che han con lô
O ghe deçiffra tutto de stupô.

9
E senza perde tempo van ciù avanti,
Tanto che arrivan drento int'ro giardin:
Chì g'hen peschêre, g'hen fontañe, e tanti
Rebîghi de spallêre, e de mortin,
Ærbori, boschi, frûti, e scioî sbaffanti,
E grotte, e statue d'alabastro fin:
Restan stupîi de tanta polizîa,
Ni san dî ch'o sæ zœugo de magîa.

10
G'hen tente cose fra de lô mescciæ
Così belle, e sì ben destribuîe,
Che l'arte, e ra natura, ognun diræ,
Che a fâ straveì se son insemme unîe,
Re frûte giâne, mœure, e saxonæ,
Pâ ghe diggan mangiæme, feddedie!
Tutto zœugo de quella Incantatriçe,
Chi fa sto lœugo ancœu tanto feliçe.

11
Sciù un’ærboro, sciù un rammo ghe veì pende
E fighe bozze, e fighe mœure e passe:
Re carrobbe (ri dattari s'intende)
Son longhi comme mañeghi de casse:
G'hen poi tœuppie de vigna sì tremende,
Che ghe contæ ciù rappi che poasse:
Da sta banda gh'è l'uga per meurâ,
E dall'âtra a l'è zà da vendegná.

[p. 210 modifica]

12
Che barbaccîo no fan ri Rossignœu,
Che gorga ri Canarj, e i Carderin!
Quando finiscian lô, ro ventixœu,
Fra fœuggia, e fœuggia andando ciancianin,
Pâ ch'o treppe, e o fa assì ro barbaggiœu:
E quando stiran torna ro cantin,
Lê taxe: cos'occorre? oxelli e venti,
Uña muxica fan de ciù instrumenti.

13
Fra ri âtri gh'è un oxello, chi ha re ciumme
De ciù coroî ro becco rosso, e storto,
E o parla comme noî, manco se lumme
De raxon o l'avesse: furbo e accorto
Sto Papagallo, che de sò costumme,
Armida ro lasciava andâ per l'orto,
O comença a parlâ: lô stan de stucco
A sentî cose dixe questo Cucco.

14
Nasce ra rœusa a ra mattin (o canta)
Bella, rossa, incarnatta, e galantiña,
E aværta a maraspærme, a mostra tanta
Bellessa perch'a l'è streita pomiña:
A mêzo dì a s'allarga, e lì atretanta
A ne mostra, e a se vedde scarlatiña;
Ma allandrigâ a ra seira, e sença fœugge
A no trœuva nesciun ciù chi ra vœugge.

15
Apponto comme questa se n'andemmo
Ancæu ti, deman mi (de chì a çent'anni)
E benchè torne Arvî, noî no tornemmo,
Che ogni anno crescian sempre ri maranni;
E per tossa, o per l'âsma inspâximemmo
O pr'arenella o pria: o vêgi xanni,
Da artetiche o podagre assidiæ,
Voremmo allora fâ j'innamoræ?

16
Terminaoù de parlâ, tutti d'accordo
D'este raxoin ri oxelli se compiaxan:
Lì Corombo, e Coromba, Torda e Tordo,
E quanti ciù ghe n'è tutti se baxan:
Pâ fin che nisciun’ærboro sæ sordo,
Ma che sentan amô, sibben che taxan;
Pâ che ra terra, e l'ægua fra de lô
Digghan: Che bella cosa l'è l'amô!

17
Fra queste deliziette, e fra sto canto,
Chi avereiva scciappaoù un cœu de prîa,
Và ra cabilda, e stan l'un l'atro accanto,
Govendosera in boña compagnia.
Sibben spesso è ro bosco, tanto e tanto
Ri doî Guerrê scrovin pe çærta via
Armida lì assettâ sciù l'ærba fresca,
Che con Rinaldo in scôso a rîe, e a tresca.

18
Scaveggiâ pe ro câdo a l'ha spointaoù
Davanti un vello fin de mossoliña:
A sûa, e pâ ch'o segge amê rosaoù
Ro suô sciù ra cêra incarnatiña:
Quello sò rîe, quell'œuggio appassionaoù
Azzonzan ciù carbon a ra foxiña:
Sciù lê a s'appoggia, e lê s'appoggia a lê
Servendose l'un l'âtro d'oreggê.

[p. 211 modifica]

19
E senza parpellâ o stà lì a guardâra,
Ch'o pâ ch'o l'agge vœuggia de sciorbìra:
De quando in quando lê ra testa a câra,
E doe ventose a gh'apprica de fira;
In tanto ro meschin chi sta a mirâra
O sciuscia comm'un mantexo, o sospira,
E o se sente patî. Ri amixi ascoxi,
Stan lì a mirâ ri belli atti amoroxi.

20
A Rinaldo da un laoù ghe pendolava
Un spêgio dri ciù fin, dri ciù stimæ;
A sbalza sciù dall'ærba, a ghe ro cava,
E a ghe dixe: tæ, aguanta añima mæ:
Quella sgrignando, e lê gôvendo stava
Faççendo un pô per un zœughi d'oggæ:
Quella se vè int'ro spêgio, e lê mirando
Ra sò faccia lê assì se và spêgiando.

21
Quello se vanta d'obedîra, e quella
A s'inscia d'êse, comm'a l'è padroña:
Dixe Rinaldo: ah cara ra mæ stella,
Vôzeì quej'œuggi sciù ra mæ persoña:
Chì, chì voi vedereì ra vera, e bella
Stampa vostra ro cœu, chi m'imprexoña.
Questa ve mostrerà de pont'in gianco
Quanto bella voi seì, ni ciù ni manco.

22
Nò, no vorreì guardâme? ah se poessi
Contemplâ co i vostr'œuggi o vostro viso!
Oh quanto ciù contenta goveressi,
Zà ch'ogni morro a voî ve pâ pan liso!
Atro ghe vœu ch'un spêgio a fâ reflessi
D'un morrin, chi ha int'ro morro un palladiso!
Verso ra cappa dro gran çê voltæve,
E in re Stelle, e in ro Sô, cara, spegæve.

23
Intanto a rîe sott'œuggio ra gran vacca
E a seguita a acconçâse a tutt'andâ:
Zà re treççe a s'ha fæto, e za a se sciacca
Con ro ferro ri riççi, e con pomâ
Con gomma, e trementiña a se ri attacca:
A se fa bella ciù ch'uña sposâ,
E de rœuse guarnîa ra pettoriña
A se gh'appointa sciù ra mossoliña.

24
Nì ro Pavon così mai de mattin
A ro Sô ra sò côa o sbarbaggiò,
Nì moæ l'ærco baleño ro rubin
E ro smerádo in çê così o mostrò.
Ma belissimo è poi ro çenturin
D'oro che a porta, e sempre a ro portò,
Fæto con çærta rôba, e tâ meistrîa
Che a fâro gh'intrò tutta ra Magîa.

25
Smorfie d'amô, scoroççi, e graziette,
Streite de cœu, sospiri, peççigoin,
Cæti, maranni, belle parolette,
Carezze, zœughi d'œuggio, berlendoin;
Tutte ste cose insemme a mescia, e mette,
E a re fa lambiccâ con dri tromboin:
Poi de queste a ne forma sta çentura,
Che a ro sccianco a ghe fa tanta figura.

[p. 212 modifica]

26
E quando a l'ha finîo de vaghezzâse
A gh'applica sciù a bocca uña ventosa,
E a vâ: ch'a l'è assuefæta a retirâse
A ro giorno ra bella mariziosa,
Per stá co i sœu diavi a conseggiâse:
Rinaldo o resta lì, ch'a n'è girosa
E o no se pœu sbandâ tanto ni quanto:
O ch'o sta solo, o con ra bella accanto:

27
Quando ra nœutte poi desmûa ro mondo,
E ciamma amô Mercanti a ra buttega,
Camiñan schiffi, e barche lì a dâ fondo
In carma ciatta con ro sò collega.
Aoura mentre che Armida int'ro profondo
Studio dra sò magia tutta a s'impiega,
Ri doî, che zà v'hò dîto, sciortan fœura,
E se fan veì da questo Bardasciœura.

28
Comme bravo cavallo, che levaoù
De sotta a ro speron, e ra bacchetta,
A fâ dri belli zœughi accostumaoù,
Se un te ro mette all'ærba int'ra stalletta,
O sta queto; ma poi se un’ommo armaoù
O vè a cavallo, o sente ra trombetta,
O se scorda ro fen, l'ærba, ra stalla,
O l'adrizza ri oregge, o sâta, o balla.

29
Così Rinaldo in veìse lì ûria, e bûria
Ro lampo de quell'arme int'ro mostaçço,
O repiggia ri spiriti, o s'infuria,
D'agnello o se fa Lovo, anzi Lovasso;
Benchè dætose tutto a ra bellûria
L'amô l'avesse fæto un michelasso.
S'accosta intanto Ubaldo, e de diamante
Ro scuddo o ficca int'rj œuggi a ro mercante.

30
Lê ghe dà un'œuggiadiña, e o s'appascioña,
Ch'o se vedde lì tutto inçipriaoù,
Comme se o foisse avanti a ra Garsoña.
E dro tutto o ghe pâ d'êsse cangiaoù;
O vedde ra sò spâ chi n'è ciù boña,
Ch'a l'ha fæto ra ruzze a ro sò laoù.
Questo ghe fa bruxâ tanto ra bocca,
Ch'o vorræ che ra spâ foisse uña rocca.

31
Comme doppo dormîo piffaramente,
Un s'addescia, se storçe, e se remeña;
Così Rinaldo in veisse lì presente
Cos'o l'è devegnûo, tanto o se peña
De veì che un’ommo comme lê varente
O sæ poi deventaoù de questa meña,
Che per fuzzî da lô, (povero Figgio!)
O se saræ ficcaoù drentr'un coniggio.

32
Ghe disse Ubaldo intanto: Addio pôtron,
L'Asia, l'Europa ancœu l'è tutta in guerra,
E ognun chi ha un pô de fêde int'ro gippon
Se vedde caminâ per mâ e per terra;
Ti solo, ti stæ chì, bello mincion,
Apprœuvo a re fâdette d'uña Pærra?
Ti solo in ste delizie confinaoù
Per amô d'uña cagna? o che peccaoù!

[p. 213 modifica]

33
E che diao ra testa t'invesciga?
Dond'æla ra to groria, ra to famma!
Via sciù: Goffredo, e ra to gente amiga
Son tutti là a ro campo, e ognun te bramma;
Andemmo, o caro ben, che ra fatiga
Per dâte premmio, e onô là te reciamma.
Vêgni, con ra tò spâ manda in roviña
Tutta quella canaggia berretiña.

34
Ro meschin restò lì tanto confuso,
Ch'o n'aveìva ciù bocca da parlâ;
Ma poi quando o s'accorse che mal'uso
O feççe dra virtù così straggiâ,
Træta ra testa fœura dro pertûso,
In tante furie o començò a sâtâ,
Ch'o buttò de chi là frexetti e riççi,
E dra cheña o ne fe' çento menizzi.

35
E senza tante istorie o resciorvè
De menâ via ra têpa, e sciortì fœura:
Armida in questo mentre a s'accorzè
Che ro so amigo avæ scappaoù ra scœura,
E a monta in sciù ra lôgia, donde a vè
Che in mêzo a quelli doî ro bardasciœura,
(Oh vista da fâ cianze fin'a un morto!)
O se ra batte senza passaporto.

36
A voreiva strillâ: Pelle de can!
Ti me lasci così? ma ro sangiutto,
E ro magon ra fan parlâ sì cian,
Ch'a n'ha manco ciù sciaoù da ciammâ aggiutto
A guarda da vexin, e da lontan
Trovandose in un caxo così brutto;
E per zugá l'urtima carta, intanto
A fa per trattegnîro un nœuvo incanto.

37
Cose a no feççe allora questa strîa,
Sta bocca de manœu, sta pettellera?
Quanto posse fâ l'arte dra magia,
Pignatte, e pignattin a misse in fera,
Ma pærso ro savon, e ra lescîa,
Zà che a vedde che bon ninte non era,
Lascia j'incanti, e a vè se ra bellezza
Foisse a tegnîro in fren mêgio cavezza.

38
E senza aveì vergœugna, ni respetto
A va derrè de quello, chi scappava.
Gran cosa! questa chi eiva ro conçetto
De fâ cazze ogni oxello chi svœurava,
E a l'aveiva per spazzio, e per diletto
De mincionâ chi ciù se ghe buttava,
Ch'a l'ebbe sempre a caro êse servîa,
E poi ciantâri lì de quella via.

39
Aoura sta donna mæsma abbandonâ
A vœu, chi no ra vœu, a n'è ciù quella,
E ra belleçça, chi ghe l'ha sunâ,
Con ro sò cianze a çærca fâ ciù bella:
A va, a cammiña, e ben che sæ ra strâ
Piña de sassi, e dura a uña donzella,
A manda l'ôxe avante, e in sciù ra riva
Lê l'è za per partî, quando a gh'arriva:

[p. 214 modifica]

40
Ti che ti porti via l'añima mæ
(A dixe) e chi ro corpo ti me cianti,
O ti lasciame quella in caritæ,
O sto corpo e ri sensi tutti quanti,
Che (piççafron) ti j'hæ così straggæ,
Fa che sto corpo ancœu te passe avanti;
Ma primma de partî, damme liçenza,
Che te digghe doe cose in confidenza.

41
Allora lê se ferma, e quella arriva
Tutta affannâ con doî bronzin a ri œuggi;
Ma in quello cianze pû se ghe scroviva
Un no so che da intenerî ri scœuggi.
A guarda, a taxe, a n'è morta ni viva,
O a l'ha vergœugna, o a pensa a ri sò imbrœuggi.
Lê no ra guarda, e s'o ro[sic] ra guarda appeña,
Così in scappâ ra côa dell'œuggio o meña.

42
Comme se sente fâ da un sopranin,
Che a cantâ l'arietta o sæ ciammaoù,
O commença a zugâ co un falsettin,
Per tegnî l'uditorio preparaoù.
Così questa se cianta çinque in vin
Per dâghe l'antemonio insciropaoù:
A l'arve ra buttega dri sospiri,
E d'intorno a ghe fa çento reggiri.

43
Pœuscia a ghe dixe: no son chì a pregâte,
Caro mæ ben, in qualitæ d'amante,
Ni re pazzie d'amô vêgno a contâte:
Se fin'aoura ti ê stæto mæ galante,
Comme nemigo don considerate,
Ma te ne prego, in quest'urtimo instante:
Sentime ancora un pô, benchè nemigo,
Poi fa che perde, se ti vœu l'amigo.

44
Ti no me pœu ciù vedde, e ti g'hæ gusto:
Ti vœu così? fa pû comme te piaxe:
Ho procuraoù mi assì dáte desgusto
A ti, a ri tœu, ni gh'ho moæ fæto paxe:
Per fâ che ro Crestian sæ sperso, e frusto,
Dell'inferno ho smuggiaoù tutte re braxe;
Ti solo t'ho vosciûo chì in te mæ moen,
Per sarvâte, perchè te vœuggio ben.

45
Ma per tò ciù rossô senti ro ræsto;
Che quanto ho dîto fin'à chi, o no conta
Per fâte innamorâ, mi feì ro træsto;
E t'ho dæto ra cura, per ciù zonta
Dro mæ giardin, ma ti da can ciù læsto,
Vista appeña uña rœusa chi ghe sponta,
In cangio, o mæ treitô, de conservâra,
Ti ghe taggi re reixe per seccâra.

46
Sì questo, questo l'è ro tradimento,
Chi t'ha misso ra vœuggia de ciantâme,
E da questo palazio in un momento,
Atre votte sì caro, desertâme:
Vanni, passa ro mâ, vanni contento,
Vanni a destrûe ra fede nostra (infame!)
Ma cose diggo fede nostra? ah caro!
Ti seì ro mæ boccon, sibben che amaro!

[p. 215 modifica]

47
Meñame via con ti, mi me contento:[sic]
Questa grazia a un nemigo a pœu ben fâse:
Mettime int’ra saoura, o in tra rumenta,
Ma no lasciá uña donna chì a penâse:
Ro tò mæximo campo, chi reventa,
In veìme mi, commençerà a sciallâse,
E, Guardæ là, (dirà ro Crestian)
Ra biscia, chi addentò ro ciarlatan.

48
Cose farò mi povera tapiña
De questa bella treçça de cavelli?
Mira se questo è amô: da contadiña
Mi me ri aggropperò, pœuscia fra quelli
Tò sordatti, da serva, e da sguandriña
Vegnirò fra re sciable, e ri cotelli;
Ho spalle, ho forza, ho stœumego, ho coraggio
Da condûe ro cavallo, e l’equipaggio.

49
E in ogni congiuntura sarò boña
De fâte scuddo con ro mæ petaçço:
Arma no ferirà ra to persoña,
Che te reparerà ro mæ mostaçço.
Chi sà? che per sta faccia sfrondadoña,
A ra quâ ti ghe fæ tanto strappaçço,
Che sto mæximo morro prohibîo
No mette ri nemixi a mâ partîo?

50
Meschiña mi! a chi parlo? dunque brutta
Son deventâ così da desprexâme?
A vorreiva ancon dî; ma sorda, e mutta
Ra fe restâ ro cianze: ah infame! ah infame!
Chi t’ha vosciûo sì ben, così s’aggiutta?
A o manco ra tò man no refuâme:
Così a ghe dixe: ma non gh’è ciù lœugo,
Che amô, ni cento in lê non trœuvan sfœugo.

51
L’archebuxo sta votta ha fæto çappa,
E o piggiò solo fœugo a ro fogon;
Non ostante tegnendoro a ra cappa
A pensa de poeì dâghe l’arrizzon,
E lì digghe, e li dalli, e pesta, e zappa,
A ghe cointô a spuâ mêzo polmon.
Ma Rinaldo no stà ciù sciù re dæte,
Ch’o l’ha serraoù dro cœu tutte re træte.

52
Pœuscia o responde: Armida assæ me peisa
De ti: se poesse, çærto mi vorræ
Dra sciamma desgraziâ l’añima aççeisa
Liverâte; no son sdegni ri mæ,
No parlo de vendetta, ni d’offeisa,
Ni serva, ni nemiga ti saræ:
Ma tò danno, con mi ti hæ dæto in stoppe,
E zugando bastoin, e picche, e coppe.

53
Ma che vœutto per questo desperáte
D’uña cosa che tutti a ne sciaratta?
Ho fæto ancora mi dre ragazzate,
E se in raxon de lezze in sci’uña ciatta
Mi te devo mandâ, no desgustâte.
Lascia, a ra fin, lascia de fâ ra matta:
Tutto de ti farò quanto conçede
Ra guerra d’Asia, e con l’onô ra fede.

[p. 216 modifica]

54
Per vitta tô, finimmo quest'istoria,
No andemmo cose antighe a ravangâ!
Femmo che se ne perde ra memoria!
Ro diavo assuefæto a invescigâ,
Abbastanza o l'[ha] avûo fin chi ra groria
D'aveì fæto de mì ro carlevâ.
Ma poi se tâxan per commun onô
Cose, che a tutti doî saræn rossô.

55
Vaggo via: te sarûo: sti mæ compagni
No vœuran che ti vêgni ancœu con mi.
Va in pâxe, Dê te dagghe un muggio d'agni,
E ciù giudizio: Armida addio, bondì.
Mentre o spûa ste parolle, ri carcagni
A sbatte: a va: co i denti a fa crì crì:
A gh'apponta un pâ d'œuggi, a piggia l'orso,
E dapœuscia a ghe fa questo descorso.

56
Ti figgio de Sofia: ti descendente
Da l'Azzio sangue? Ti te l'hæ assunaoù.
T'averà partorîo quarche serpente,
O quarche tigre t'averà allevaoù.
Ma cose moæ me façço vegnî in mente?
Guardæ un pô se sto faccia d'impiccaoù,
In veìme tribolâ d'esta manêra,
O trè un sospiro, e o se cangiò de cerâ?

57
Cose'ho dunque da dî int're questo intrigo!
O me çærca, o me ciamma, e o m'abbandoña:
Quæxi bon vinçitô, d'un reo nemigo
O se scorda re offeize, e o ghe perdoña:
Miræ là sto faccin da Gian-de-vigo,
Xenocrate d'amó, comm'o raxoña?
Oh stelle! sta canaggia sopportæ,
E poi re vostre Gêxe furminæ?

58
Vattene pû, Briccon, con quella paxe,
Che ti me lasci: vattene, sperzûro!
Comm[']uña Furia uscîa zù d'int're braxe
Te farò apprœuvo eternamente un lûro,
Pêzo ch'uña Texifone veraxe
Tanto te froscerò, quanto ti ê dûro,
E se ro diavo te remorca in terra,
E se ti torni in campo a fa ra guerra.

59
Pin de ciâghe e de sangue ti viræ
Allora re mæ peñe, o ferrabutto:
Per nomme Armida, ti me ciammeræ
Dro tò vive int're l'urtimo sangiutto:
Armida, allora sì, ti strilleræ,
Dond'êto? aoura l'è tempo, damme aggiutto:
Ma in questo a s'abbandoña, a loccia, a balla,
E ra testa ghe cazze in sciù ra spalla.

60
T'hæ streito ri œuggi Armida: ah, rigoroso
Troppo è ro çê, chi n'ha de ti conforto!
Tôrnari a arvî; per veì ro tò amoroso,
Ch'aoura o te cianze, e o l'ha un corô de morto:
Guàrdaro, ch'o sospira, e sta pietoso:
Foscia pentîo d'aveite fæto torto:
Veddi che addio o te dà cianzendo! ah veddi
Ch'o n'è poi tanto crûo, quanto ti creddi!

[p. 217 modifica]

61
E comme gh'anderâla? in scù l'areña
Così a s'ha da lasciâ tra viva e morta?
Ro mœuve cortexia, pietæ ro freña,
Ma ra necessitæ no ro comporta:
Sciù ra nave ancon fresca de caeña
O va con ra Fortuña chi ro porta.
Sciuscia ro vento a te ghe dà dra veira:
E addio vexin, che amorto re candeira.

62
Ma quando a tornò in lê ra petronella,
E a no vì ciù nesciun da dâghe man,
A disse: o se n'è andæto? oh gran ciatella!
Comme morta lasciâme in sciù sto cian?
M'avesselo spointaoù questa gonella
O bagnaoùme ra cera, quello can!
E pù mi l'ammo, e staggo chì a croâ
Sciû st'areña, cianzando, invendicâ

63
Che me serve ro cianze? in questo quærno
Ch'agge sempre da lêze? ah no seguro!
Ro froscerò magara int're l'inferno,
E fin in çê, se mai pe ro futuro
O ghe va, ghe farò guerra in eterno.
Zà l'aguanto, ro squarço, ro sfiguro:
Sì: me vœuggio mégâ con ro sò peì!
Ma con chi parlo? chi me fa straveì?

64
Nescia de mì! doveivo pù ammazzâro,
E dâghe pe ra testa uña stangâ
Quando o dormiva, e in terra accoregâro,
Che n'avereiva ancœu questa giornâ.
Pû se questo mæ morro è da sprexiâro,
E sciù n'âtra carassa don cantâ,
Povera mæ bellezza! a tì te tocca
De fághene saveì ancœu ra bocca.

65
Osciù, sentîme amixi: Chi ra testa
Taggia a Rinaldo, sæ de mi patron.
Questa che mi demando è cosa onesta,
Benchè ve poære duro sto boccon.
Quant'ho, quanto me spetta, se ve resta
O n'è poi tanto scarso, e poco don?
E se con questo manco gh'arrivæ;
Cancaro a ra bellezza, e a ri dinæ.

66
No avesse visto moæ questa grandezza,
Ni l'ora, che nasceì, l'ora che campo!
Ma vivo solo pe ra contentezza,
Che spero sotterrâro un dì intr'un campo.
Così strillando ro dorô a reppezza,
A stranûa sott'e sorva, e a fa tâ lampo
Ch'a mostra cæro quanto a l'è arraggiâ.
Con ri œuggi inværsi, e testa scaveggiâ.

67
Tornâ int'ro sò palazio, a ciamma çento
Demonj ch'han ra gamba ciù affirâ:
Se nuvorisce l'aria in un momento,
S'ammorta ra lanterna prinçipâ;
Dappœu s'adescia tutt'asemme un vento,
E int're l'inferno s'ærze tribunâ:
S'ôdan pe ro palazio, e ri contorni
Re tenebre sœuná sei miria corni.

[p. 218 modifica]

68
Scuro ciù che de nœutte, ni de luxe
Raggio mesccio no gh'è: te ro çirconda,
Se no se in quanto un lampezâ straluxe,
Per drento ra cariggine profonda:
Parte ro scuro, e un ciæro poi reluxe,
Ma smorto: l'aria è quæxi moribonda,
E dro palazio, cosa così degna,
No ghe ne restò ciù manco l'insegna.

69
Comme se vè per l'aria un montagnon
De nuvore ammugæ, tutto in un træto,
Poi squarçæ da ro vento a tomboron,
O sciughæ da ro Sô, destrûte affæto:
Così sparì sto grande palazion,
Comme se ninte no ghe foisse stæto.
Lê se mette in calescio, e ciancianin
A se ne va per l'aria con ciappin.

70
A scavarca re nuvore, e a camiña
Accompagnâ sempre da lampi, e troin:
A passa ro Perû, l'Indie, e ra Chiña,
Re terre mai scoværte dri Griffoin,
Passa ro streito, a lascia ra mariña
De Spagna, e a tocca avanti ri speroin:
Tanto che, (ni ve conto uña bôxìa,)
In poco tempo a se trovò in Soria.

71
A tralascia Damasco, e o Barba mago,
Ch'aoura tutti a ri dà per un quattrin:
A l'addrizza ra prôa verso ro lago,
Dove gh'è ro castello de ciappin,
E chì ciù invipería che non è un drago
A se mette lê sola a tavolin:
Chì a vœu fâ, chì a vœu dî, chì a se vergœugna,
Ma ra cœullora è ciù che ra vergœugna.

72
Sì, sì: ghe vœuggio andâ (lê dixe) avanti,
Che ra sò armâ, ro Ræ d'Egitto o mœuve
O per riffe o per raffe, farò tanti
Inganni, manipodj, e tente prœuve,
Che vestîa da sordatto tra i forfanti
De raggia e amô un mescciaoù ghe farò ciœuve.
Sì, sì! pù che me vendiche, e m'appatte,
Stimmo l'onô comme re mæ çavatte.

73
Ni mæ Barba m'intizzeghe ra moære.
Se ho dæto in ciampanelle, o l'ha vosciûo.
Lê ciù tosto da boja, che da poære
O m'ha frosciaoù perch'intre in sto derrûo,
E comme foisse meistra dre breghære
O l'ha misso in mæ man preisa, e refûo.
Si che se ancœu me trœuvo in quest'imbrœuggio;
O n'è ra colpa lê, bocca de trœuggio.

74
E se façço dro mâ, ch'o creppe, e scciatte.
Così a dixe, e lì paggi, e gente a unisce
A se veste all'usanza dre bugatte,
A s'acconça ra testa, a se polisce,
E pœuscia a rondezâ comme re gatte
Nœutte e giorno a va via, ni a s'avvilisce,
Finchè a Gazza a no trœuve ri sò amixi
Per pettenâghe a tutti ri barbixi.


FIN DRO CANTO XVI.

  1. Quartieri di Genova abbondanti di vicoletti.