Ra Gerusalemme deliverâ de Torquato Tasso, traduto da Ambrœuxo Conti
Canto III
[p. 30 modifica]

CANTO III.

Tradûto in Lengua Zeneize

DA RO SIG. ITNOC OXUŒRBMA

PAST. ARCAD.


ARGUMENTO.

Sotta Gerusalemme zà l'Armâ
Se vedde unía: Clorinda ra reçeive
Da coraggiosa: Erminia innamorâ
De Tancredi a và zù comme ra neive,
Lê descrœuve Clorinda, e a ghe va mâ:
Dà Circasso a Dudon ra desgusteive
Morte: ro cianzan: poi Buglion comanda,
Che se tagge ro Bosco tutto a randa.


1
Era zà l'Arba, ma no ancon dro giorno
S'era sentîo sunâ l'Avemaria,
E Clorinda se dava intanto atorno
Per fáse bella, e dâ ciù intre l'amîa.
Quando se sente rebombá d'intorno
De trombe, e de tamburi ra strumîa
Tra ri Françeixi, e zà se vê ro Campo
Misso sciù ri arme fîto comm'un lampo.

2
Gofredo góve in veì che ognun s'affretta;
Ma o non vorræ pœu tanto ramadan;
Perchè o ghe pá così intra sò berretta,
Che se un cavallo non se fa andâ cian,
O porræ fá ciù d'uña cavalletta,
Tanto ciù se o piggiasse mai ra man;
Così con tutti i soin l'Armá s'avansa
In sprescia sì, ma sempre in ordenansa.

3
A ri pê, e a ro cœu portan ri áre,
Van presto, e a ló ghe pâ che no se mœuvan;
Ma quando da ro monte zù a re cáre
Ciù basse ven ro Sô, lì se descrœuvan
Dra gran Gerusalemme i Teiti: a páre
Se dan grazie a ro çê: tutti se prœuvan
A chi pœu ciù criâ, dixendo: A! A!
Gerusalemme santa eìvera lá.

4
Comme chi è stæto all'Indie sciù un Vascello
O Marinâ, o Mercante, o Passaggê,
Chi agge incontraoù per mâ ciù d'un fragello,
E vistose ra morte zà intr'i pê,
Se pâ scappaoù de man dro barexello
Solo in veì de lontan ri sò quartê:
O se scialla, o ri mostra con ro dîo,
E a ri tempi passæ ghe dixe addio.

[p. 31 modifica]

5
De quella primma vista a ra bellessa,
Chi ri ha fin in tro cœu belletteghæ,
Ghe succedette apprœuvo l'amaressa
D'aveì commisso moæ tante pecchæ:
Ærzan appeña, ma con teneressa,
Ri œuggi per mirâ quella çittæ,
Donde Cristo morì, donde interraoù,
E in cavo de treì dì resuscitaoù.

6
Quello se vê con re sô braççe in croxe,
Questo ro voto o pâ de Coronâ:[1]
Un dixe re sœu cose sotte voxe,
L'âtro se vedde cianze, e sospirâ:
Ghe pareiva sentî sciaccâ dre noxe,
Scroscî re canne, e fra de lô cioccá
In sto confuso, e basso mormorio,
A ra comparsa dra çittæ de Dio.

7
Sença scarpe, e câssette ognun camiña,
E Gofredo è ro primmo a descâsâse;
Se van d'oro, de sæa, de rôba fiña,
De ciumme, o de penaççi a despœuggiâse,
Tutti fœura berretta, e testa chiña,
Se van d'accordio in terra a inzenoggiâse,
E comme ri œuggi ninte ghe cianzeivan,
Intro stœumago sò così dixeivan:

8
Dunque lì donde, Segnò caro, aveì
Bagnaoù dro vostro Sangue ro terren,
Uña lagrima sola per piaxeì
No verseremmo ancœu ni mâ, ni ben
Pe ra vostra passion che ne fæ veì?
Cœu de marmo! ti pœu tegnîte in fren?
Ah! se in questa ócaxon ti no cianzessi,
Dimme un pò quando moæ ti cianzeressi?

9
Intanto dra çittæ ra sentinella,
Chi sta in çimma dra Torre a guarda, e vedde
Gran pûra in aria, chi s'allumescella:
Nuvora a pâ, ma nuvora no credde
Quello spessô: L'occiale a l'allivella,
E a guarda per menûo: pá che a stravedde,
Ma poi fra quelli lucidi intervalli
A scrœuve sciabbre, lançe, ommi, e cavalli.

10
Ra sentinella, fæta sta scoværta,
Ro Caporá de Guardia a ciamma in sprescia:
Passa parolla a ri âtre, e dixe: All'ærta!
Fra quella pûra là chi se remescia
Gh'en ri Françeixi, e l'ho per cosa çærta:
L'Armâ se mœuve, e verso chì a s'asprescia,
Ognun vagghe a sò posto, e se defende,
Aoura è tempo de dâse, e fâ facende.

11
Donne, Figgiœu, Vegiornj da baston,
Che han poira de sparâ fin'a un scciuppetto,
Van là in tre sò Moschere in zenoggion
In aggiutto a ciamâ ro sò Maometto:
Quelli poi ciù stanghenti, e mêgio in ton
S'arman comme Serroin per fâ dro zetto;
Chi va sciù re muragge, chi a re porte.
Gira Aladin per veì se tutto è forte.

[p. 32 modifica]

12
Reconosciûi ri posti, o se retira;
E o va sciù in çimma donde o pœu scrovî
L'Armâ Françeize, e da che parte a tira
Per reparâ, occorrendo, o soccorrî!
Conseigo o vosse Erminia, e insemme a mira
Ra Truppa dro nemigo andâ, e vegnî!
Erminia, a chi in sò corte o dê sostegno,
Orfana senza Poære, e senza Regno.

13
Clorinda con ra sò ciù brava gente
Va incontro a ri Françeixi, e lê a ra testa
Con Argante lì pronto all'occorrente:
Ra gran treitora in quella parte, e in questa
A va, ch'a svœura, a va ch'o pâ, ch'a scente,
E a tutti a dixe, alon via dalli, pesta;
Chi d'êsse grorioso ancœu pretende,
Con ra ponta dra spâ l'Asia defende.

14
Eive chì mentre a parla un gran streppello
De Monsù con dre Pêgore, e Mottoin,
Strascinæ, pettenæ da questo, e quello,
Che ri Sordatti in guerra son griffoin,
Lê ghe va incontro, e incontro a lê a livello
Ghe ven Gardo un dri ciù capporrioin,
Che a ra vista o pareiva amassasætte,
Ma in confronto de lê no conta un ætte.

15
Gardo in faccia a i Paghen, e a ri Françeixi
Da Clorinda è stratteiso, e addio Battiña.
(Sti primmi boin prinçippj da lô appreixi
Per bon augurio, foin ra so roviña:)
Lê per cacciáne in terra assì stratteixi
Ancon dri âtri, se a pœu, a s'incamiña;
E ri compagni, apprœuvo a ra sò ghia,
Mostran con lê ra mæsma gaggiardia.

16
Tanto che ciantaoù lì ro bottin fæto,
Fan sunâ ri Crestien ra retiradda,
E questi per levâse d'in tro cæto,
Piggian sciù uña montagna derruadda,
Dove manco ro lôvo saræ andæto.
Ven tutt'assemme con ra sò brigadda
Ro bon Tancredi, a chi Buglion ro segno
Aveiva dæto, e o sostegnî l'impegno.

17
St'ommo bizzarro, e bello comme un Sô
Con ra sò picca in man o s'appresenta:
Ro Ræ chi vedde uscî sto bell'umô,
Che tanto coraggioso o s'aççimenta,
O disse a Erminia: Famme un pò un favô:
Ælo pegora, agnello, o can chi addenta?
Dagghe de l'œuggio addosso, annasta, assazza
S'o lê Crestian, o pû dra nostra razza.

18
A chi ælo moæ st'arneize così bravo,
Chi cavarca sì ben? Chi è sta faccetta?
Lê chi aveiva ro cœu zà fæto scciavo,
No ghe dà uña risposta maledetta:
Dro lumescello a ten forte ro cavo,
Per nò perde ro fî; ma poi gambetta
Ghe fan çærti sospiri ammagonæ,
Che davan da capî dre cose assæ.

[p. 33 modifica]

19
Pœuscia a responde, ma da drîta a finze,
Vendendo dre vescighe per lanterne:
Aimè (e un sospiro a trà, chi vâ per chinze)
D'est'ommo, a dixe, n'ho re spezzie eterne!
Solo a veiro, o me fa vegnì re grinze:
Ninte gh'è sotto çê, ch'o no squinterne:
L'è uña tigre, un lion, che donde o morde,
De poeì guarì, bezœugna ch'un se scorde.

20
Questo è ro gran Tancredi: Ah se o restasse
Un dì mæ prexonê, no l'orrê morto,
Vivo mi ro vorræ, perchè o pagasse
In tre mæ moen ra peña d'ogni torto:
Chi ghe sentiva fâ ste lastimasse
O piggiava ra istoria in senso storto;
Ma intr'o mancâghe poi ra parlaxia,
Un relascio de cœu ghe fê ra spia.

21
Clorinda con Tancredi a ven intanto
A re moen: ra sò lança a ghe mezura
In tro stœumego drîta: tanto, o quanto
A se stimma de fâ; ma sta bravura
A ghe fê poca groria, e poco avanto,
Che ghe cazze d'in testa l'armadura,
E Clorinda, scôxîa comme uña Berta,
Tra ri Franzeixi a se trovò scoverta.

  1. 22

Se arraggiâ così ben a l'innamora,
Pensæ cose a sareiva se a riesse?
Questa o Tancredi de sfogâte è l'ora:
Dond'hæto ancœu lasciaoù re tò prodesse?
Reconosci, treitô, ra tò Signora:
Sovêgnite de quelle teneresse,
Che mentre a se lavava a ra Fontaña
Ti mostrassi per lê bella casaña.

23
Lê, chi aveiva fallîo genere, e caso,
O va per aggiustâ ra concordansa:
Ma de nœuvo covertase ro naso,
A ghe va incontro: per schivâ sta lança
Lê se va a dâ con ri âtri in campo raso;
Ma l'amiga chi vedde, che o se scansa
A ghe dixe: Pôtron, e se gh'arraggia,
Con pari mæ non se refûa battaggia.

24
E lì dalli, e lì picca, a ro sfragella,
E ro mincion lasciandosere dâ,
Pâ ch'o conte re botte, e o no parpella:
Oæ l'amô a çert'un cose o fa fâ!
Lê taxe, e mentre o l'è battûo da quella,
O dixe fra de lê: ti pœu avansâ
De dâme: so che ti no ti me vœu morto:
Ro pê de l'Ortoran no guasta l'orto.

25
Stuffo però, benchè pietæ o no spere,
Per no tegnise in corpo cose o pensa,
O se ghe vôze, e o ghe fa çærte cere
Da fâ vegnî ro Diavo a penitensa:
E o ghe dixe: No femmo ciù ciarlere:
Andemmo in átro lœugo, aggi paçiensa:
Viremmo de noî doî chi ha mêgio braçço,
E chi se da ciù drîto in tro mostaçço.

[p. 34 modifica]

26
Lì se virà chi sa tirâ ciù drîto,
Chi è ciù bravo de spâ, chi ha mêgio ponta:
Ra sfia a l'aççetta, e corran fîto fîto
Là donde nisciun passa, cára, o monta.
Lì se ven a re moen: l'amigo è frîto,
Perchè mentre ra lança a te gh'apponta:
Adaxio, o dixe lê, Che, semmo matti?
Primma de dâse femmo i nostri patti.

27
A se fermò, ma intanto tippe tappe
Ro cœu ghe fava a questo Barbaccio.
(A re votte l'amô fa fà dre sappe.)
Questo è ro patto, o dixe, e ro partîo:
Te pá che mi te fuzze, che te scappe?
Veìteme chì, son tò pescio ferîo:
Streppellame, de mi fanne tonniña;
Ma dre roviñe fa manco roviña.

28
Veîte chì ro mæ pêto: dagghe drento,
Fagghe pû ciù pertuxi ch'a un crivello:
Famme sciortî re bêle, son contento,
Scanname, se ti vœu, con un cotello.
Tancredi o te ghe fava sto lamento,
E de lôvo o mostrava d'êsse agnello;
Ma arriva poi ro Turco, chi amenestra,
E o ghe desconça tutta ra menestra.

29
Scappavan ri Paghen a ra çittæ,
No sò se per inganno, o pû per poira:
Quando un dri nostri sença caritæ,
Vista ra treçça, chi pá uña spazzoira,
Per mostrá ch'o l'ha cœu, ch'o n'è un Balæ
O te ghe lascia un corpo de messoira:
Ma Tancredi chi vê sto brutto tiro
Corré a tempo, e ghe rêsce d'impedîro.

30
Pû sciù ro collo a fu toccá un pittin,
Che tutto o no ro poette reparâ:
Squæxi ninte o ghe fê: solo un stiççin
De sangue fê i cavelli rossezzá,
Rossezzá comme quando de rubin
Se vedde un bello anello sparegâ,
Ma Tancredi arraggiaoù và contro a quello
Brutto Villan per fá de lê un maxello.

31
Quello sparisce, e questo de derrê
O ghe camiña, e van comme ro scento;
Lê stuppefæta a resta sciù doî pê,
Ni de seguîri a l'è de sentimento.
A se retira co i sò lambardê,
Mêzi morti de poira, e de spavento:
Pœu a scappa, a torna, e in tro torná da læsta,
A para, a squarça, a taggia, a fa ra pæsta.

32
Comme quando a ro Toro se dà caccia,
Che se o se cianta, e o mostra ri çimelli,
Fuzzan ri chen; se pœuscia o vôze faccia,
Ghe van torna derrê comme stronelli;
Così Clorinda contro ra sò traccia
A va faççendo mille morinelli,
Un poco a se fa veì, un pô a s'acciàtta,
Comme quando un figgiœu zœuga a ra ciatta;

[p. 35 modifica]

33
Quelli fuzzendo, e questi seguitando
S'eran zà avvexinæ a ra muraggia;
Quando drento i Paghen ra voxe alzando,
Feççan trottâ in derrê ra Françesaggia.
A re spalle ri van perseguitando
Menæ da ro coraggio, e da ra raggia;
E in questo câra Argante da ro monte,
Per azzuffári, e batteri de fronte.

34
Circasso da re fire o s'allontaña
Per êsse lê ro primmo a amenestrâ,
O ne sotterra doî in tra pancaraña,
Da ro cavallo o i fa poi maxinâ,
E fin che ra sò lança resta saña,
O squarça, o trincia, o fa ro maxellâ:
Dappœuscia misso man a ra squarçiña
Chi o streppella, chi o taggia, (o che roviña!)

35
Clorinda chi no vœu nint'êsse manco
A te sotterra Ardelio in tro pâtan
Ommo vêgio, ma bravo, ni a ro fianco
Ghe servin ri doî figgi a dághe man:
Alcandro sò maggiô de spâ ciù franco,
Era restaoù ferîo zà da lontan,
E Poliferno, chi gh'era in derrê,
Comme Dio vosse, o ne cavò ri pê.

36
Ma poi, perchè Tancredi o non arriva
Quello villan, ch'o l'ha mêgio cavallo,
O vôze l'œuggio, e o vê da l'âtra riva,
Che troppo presto ra sò gente è in ballo,
Ch'a l'è in mêzo a i nemixi: o se gh'asbriva,
O te ri va attaccâ giusto in tro stallo,
Ni solo i sò Guerrê così o soccorre,
Ma ro squaddron, che a tutto sempre accorre.

37
Ra squaddra de Dudon Avventurera
Chi è nervo, forza, e varentia dro campo,
Rinaldo bravo, e de ciù bella cera
S'infira avanti comme tron, e lampo.
Erminia ro conosce a ra frontera,
L'Aquila a vedde in ro celeste campo,
E a ro Ræ chi ghe dava ascì de l'œuggio,
A ghe dixe: Eìve là tutto ro scœuggio.

38
No gh'è con lê (ch'o pá un figgiœu da scœura)
Ni grande, ni piccin, chi ghe ra posse:
E Læcca, e Mæcca, e ra Valle d'Andœura
O l'ha giraoù: ra guerra o l'ha in tri osse:
Solo sei comme lê, che uscissan fœura,
Dre çittæ ne fareivan tante fosse;
Perchè tutto ro mondo a çærta gente
No basta manco da toccâse un dente.

39
O l'ha nomme Rinaldo: un raixo, un can,
Ch'o taggia ri bastioin comme recœutto.
Vôzite: veddi tì poco lontan
Quell'ommo verde? o l'è un dasessodœutto.
Quello è Dudon, che ro comando ha in man
Dri Avveturêri, e o non è zà un peì cœutto,
Ommo de sfera, stœumego de ferro,
De poca etæ, ma de costummi un perro.

[p. 36 modifica]

40
Quell'âtro grande, chi è vestîo de scuro
L'è Gernando, ro fræ dro Ræ Norveggio:
A ro mondo no gh'è pêto ciù duro,
Ro diavo l'ha passaoù pe ro çerneggio:
E quelli doî faccin da læte puro
Vestîi de gianco, e fan tra lô conseggio,
Son Gildippe, e Odoardo, doî fanetti
Compagni de negozio, sccetti, e netti.

41
Così a dixeiva: e in tanto picca, e dalli,
Dabasso se pestavan comme straççe:
E Tancredi, e Rinaldo in questi balli
S'arvan ra stradda: a sto menâ de braççe
Arriva poi Dudon co i so cavalli
Per voreìri taggiâ comme poasse,
E Argante, Argante mæsmo, sibben crûo,
Da un sponcion de Rinaldo o zê abboccûo.

42
E o restava lì in terra accoregaoù,
Se a Rinaldo no fava tombarella
Ro cavallo desotta, e un pê instaffaoù
No ghe restava in tro scuggiâ de sella.
Ri Mori in tanto meñan l'arrugaoù,
E sotta se ne van dra çittadella:
Solo Argante e Clorinda lì fan faccia
Per rebuttâ chi de derrê ri caccia.

43
Son là sti doî, donde ri trattegnivan
Ri nostri, che no poeivan fortemente
Pezzigá ri Paghen, perchè fuzzivan
In tra çittæ confuxi maramente;
Non ostante a ra côa sempre i ferivan,
E Dudon a cavallo prontamente
Corre adosso a Tigrane, e o te ghe fa
Con ra sciabla sâtâ ra testa lâ.

44
Ro gilecco ingiarmaoù a Argazarollo
No servì, nì a Corban ro gran morrion;
Che trætoghe un sponton tra capp'e collo
O ro sfrixa, e o ro manda in strambaron;
Treì átri apprœuvo o caccia a rompicollo
Armoratto, Maometto, & Armazon;
E Circasso ro guappo, ro smargiasso
O no se pœu mesciá, ni mœuve un passo.

45
Intr'e nuvore Argante o mangia ciôdi,
E o no sa ciù quanti o se n'agge in stacca;
Finarmente o l'arrizza sto Tinodi,
E l'arreversa là comm'uña vacca.
Fæto sangue da empî çento berrodi;
E così con de sotta ra triacca.
Cazze Dudon, comme se de dormî
Vœuggia o l'avesse ciù, che de morî.

46
Arve ri œuggi piccin, e o guarda intorno
Mentre ch'o mœu, se gh'è chi ro soccorre,
O fa comm'uña boccia in sciù ro torno,
O vôze, o mescia, ma tant'è n'occorre;
L'añima è andæta, e a no fa ciù retorno,
Che con quelli de là zà ra descorre.
Senza manco guardâ ro morto, Argante
O tira avanti, e o meña ro portante.

[p. 37 modifica]

47
Mentre o camiña con sta sò prodessa,
O dixe a ri Françeixi: Cavaggeri?
Questa spâ sanguinosa è quella stessa,
Che ro vostro Goffrê m'ha dæto jeri:
Dîghe pû comme in dœuvera l'ho messa,
Che o sentirà sta nœuva vorentêri:
E o pœu tegnîse bon se i sò regalli
No son vegnûi in man de pappagalli.

48
Dîghe che questa spâ ro vœu stratteizo,
E fra tanto ch'o faççe testamento:
Ch'o vêgne lê, se no de ponto preìzo,
Ro vaggo a piggiá in letto in mæ zuamento.
Ri Crestien, sto ciarlatan inteizo
Per mostrághe che n'han tanto spavento,
Ghe van contra: ma sotta ra muraggia
Lê s'assegura con ra sò canaggia.

49
Ra Gente in tro Castello de sciù d'áto
A fâva uña gragnœura de sasciæ,
Che a ri Françeixi ogni tantin un sâto
Ghe fan fá pêzo assæ che re frecciæ:
Tanto che ri meschin son squæxi in stato
De retirâse tosto scavissæ.
Ma Rinaldo chi arriva in sto momento
O fa lavô ciù lê, che no fan çento.

50
Arraggiaoù comm'un can ven sto Monsû,
Dro defonto Dudon per fá vendetta.
E o dixe a ri compagni: o l'era un mû
Foscia Dudon? Se fa fœura barchetta?
Permetteremmo che sto pittamû
Ne vêgne a fâ ballá ra girometta?
Descasciemmoghe sotta i fondamenti,
Re Porte, re muragge, e fin ri denti.

51
Che se foissan de ferro, o de diamante
Re muragge, no fa uña sgazarradda:
A fracassá ra testa a ro Sciô Argante,
Andemmo sciù: che? no contemmo un vadda?
Femmon'uña dre nostre ancœu tamante:
Vegnîme apprœuvo a mi, ve façço stradda.
E quelle freççe, e quelle prionæ
O fa conto che sæn tante boghæ.

52
Un’ommo ciù astizzaoù no s'è moæ visto
De lê in questa bugá, ri œuggi o reversa,
O se fa brutto comme l'Antecristo,
E ra gente, chi è drento se vê persa:
Ma mentre o fa così dell'ommo tristo,
Ven Sigero, che tutto ghe traversa.
Gofredo ghe fa dî da sta casaña,
Ch'o no stagghe ciù a fá ciappi de Saña.

53
O comanda che subbito de bordo
O vîre, e ch'o l'averte d'avansâse:
Gofredo, ch'ognun sà ch'o n'è bettordo,
O dixe che l'è ben de retirâse:
Rinaldo asbascia ri áre a st'arregordo,
Perchè Gofredo o temme desgustâse,
Sibben che o tira tacchi tra lê mæsmo,
E o stenta ro çervello mette a sæsmo.

[p. 38 modifica]

54
Così fornì ra festa: e ri nemixì
A chi scappava feççan ponti d'oro:
Ni restò lì sença i dovûi servixî
Ro corpo de Dudon per lô un tesoro;
Ma comme a dî in braççin ri cari amixi
Ro porton via in carreghetta d'oro.
Squaddra in tanto Buglion sciù da uña ærtura
Ra çittæ che fan forte arte, e natura.

55
Gerusalem è sorve a doe colliñe
Un'áta, l'átra bassa a facciafronte,
Co uña valle; chi và zù in tre cantiñe:
De ça se va in morî, pá ch'un no monte,
Ma andâ dall'âtra banda son roviñe
Per chi non ha re gambe leste, e pronte.
Poi re muragge a l'ha sciù tanto in cavo,
Che no ghe montereiva ro diavo.

56
Gh'è de l'ægua a bezeffe in tra çittæ,
Fœura all'incontro no ghe n'è uña stiçça:
Poi bezœugna tegnî ri œuggi serræ,
Che gh'è un câdo, uña pûra chi v'abissa,
E uña fœuggia n'occorre che çerchæ;
Lì no se trœuva manco d'erba niçça.
Solo gh'è un bosco sei migge lontan,
Ma attœuscegaoù, che no pœu andághe un can.

57
I sò confin son: verso l'Oriente
Ro Giordan, donde Cristo è battezzaoù;
Da ra banda de çà verso Ponente
Ro Má mediterraneo spantegaoù:
Da Tramontaña quella trista gente
De Betel, chi adorò ro bœu indoraoù,
E a mezzodì Betlemme, donde Dio,
Incarnaoùse per noî, fu partorîo.

58
Aoura mentre Gofredo o sta squaddrando
Ra çittæ, re muragge, e ro terren,
E de ciantá barracche o va pensando,
Per dá l'attacco donde ciù conven:
Erminia, che de d'âto a sta osservando,
A dîxe a ro sò Ræ: Guardaro ben:
Quello vestîo de rosso, chi straluxe,
L'è Gofredo, e dra Truppa o l'è ro Duxe.

59
Veramente a l'imperio o pâ nesciûo:
Lê sa regnâ, e sa mêgio comandá,
O ra sa longa, o l'è un’ommo çernûo;
In somma l'è un testin particolâ:
E porræ dî che n'ho moæ conosciûo
Chi ciù de lê ra sacce manezâ:
Gh'è Raimondo, Tancredi, e poi Rinardo,
Che no so chi de lô sæ ciù gaggiardo.

60
Ghe responde ro Ræ: l'ho conosciûo
Fin de quando ero in França, e so chi o l'è,
Mentre Ambasciaoù d'Egitto foì çernûo
Per fâ çærti descorsi a quello Ræ:
L'ho visto manezâ, si ben menûo,
Ra lança da un ommin commesedæ;
Tanto che fin d'allora se dixeiva,
Quello, che ro so cœu za prometteiva.

[p. 39 modifica]

61
E pû troppo o se vê. Pœuscia re gronde
Un pô o câra, un pô o l'ærze, e o ghe demanda:
Quell'âtro Signor là masche rionde,
Vestîo de rosso assì panno d'Olanda,
E o ghe assemeggia: Chi ælo? Lê responde:
Ti vœu dî quello, chi è da quella banda?
L'è Bardovin sò Fræ, un'átro Astô,
Che in guerra a lê o n'è ninte inferiô.

62
Mira poi quello Vêgio, chi pâ giusto
Ra Stattua dro Conseggio, a ro sò fianco:
Quello è Raimondo un bello cassafrusto,
E o pá zôve, siben canûo e gianco:
Questo mi te so dî, ch'o l'è un gran fusto,
E ra so spâ l'ha sempre un côrpo franco,
Ma quell'átro ciù in là, che d'oro ha l'ærmo
Dro Ræ Ingreize o l'è figgio, e o l'è Ghigærmo.

63
Gh'è Guelfo accanto: questo è un faxoletto
De l'œuggio neigro, ma nobile, e ricco:
Ro conoscio a re spalle, e a ro zembetto,
Che davanti, e derrê ghe dà trapicco;
Ma de gente fra tutto quello Ghetto,
Mi no veddo chi çærco, e me gh'appicco,
Vœuggio dî quello bója de Boemondo,
Chi m'ha mandaoù a pettelâ pr'o mondo.

64
Così dixeivan: e ro Generá,
Visto e revisto tutto, o ven da basso,
E siccomme diffiçile o ghe pá
Battera donde è ciù cattivo passo;
Giusto in faccia a ra Porta Boreâ,
Che gh'è cian, dra sò truppa o mette un braçço,
Poi fra ra torre, che Angolâ ven dîta,
O ghe cianta ro resto, e o dixe: Et ita.

65
Un terzo, e poco manco o l'occupò,
Con tanta gente d'esta çittadoña
Zà che strenzera tutta o no se pò,
Tanto a girava in forma de coroña;
Ma ogni minima stradda o ghe serrò,
Ch'o non andava miga a ra carloña:
Poi da lontan o fa guardá ri passi,
Da i ciù pelle de squæro, e ciù smargiassi.

66
O fa poi che re tende sæn munîe,
E de fossi profondi, e de trincere:
Da uña parte o ghe lasciá re sciortîe,
Dall'átra o ten lontan truppe strangêre;
Ma poi che foin quest'œuvere fornîe,
Ro corpo de Dudon fæto strallêre
O vosse veì, e o te ghe trœuva çento,
Che ghe favan d'attorno ro lamento.

67
Per dághe ri sœu onoî, ch'o meritava,
Gh'aveivan fæto fá un gran catafarco
Sorva dro quá steiso ro morto o stava;
Appeixi gh'eran, dre sò grorie in marco,
Ri instrumenti da guerra, che o portava;
Ra spá, ro brandicû, re freççe, e l'arco.
Per mette intanto re sœu mente in paxe,
Ro pio Buglion ghe parla in questa fraxe.

[p. 40 modifica]

68
Foisse morto mi assì! Con ti sareiva
Lasciù, donde t'ha misso ro Segnô!
Fra quell'añime boñe, mi vireiva
Ra to faccia brillante comme un Sô!
E in veite, oh quanto, oh quanto gôdereiva
Dra to sciorte! Dra gloria, e dell'onô
Góvi intanto a bezeffe, zá che ti ê
Martirizaoù per Cristo lasciù in çê

69
Gôvi quanto ti vœu: che nostra sciorte,
E no ra to desgrazia cianzeremmo:
Che reiso ognun de noî sempre ciù forte,
Da quello, che ti hæ fæto, incontreremmo
Quásevœugge perigo, o vitta o morte:
Ma intanto zà che in çê noî te vedemmo
Gove ro ben de Dio, te pregan tutti
A dáne i tò conseggi, e ri tò aggiutti.

70
E siccomme chi in terra avemmo visto
Quanto ti hæ sapûo fâ, quanto ti hæ fæto,
Così spera de noî l'ommo ciù tristo
De fá ro mæsmo in questo nustro cæto,
Danne assistenza per amô de Cristo,
Combatti de lasciù donde ti è andæto.
Te sò dî, che saremmo vinçitoî,
E de ti poi saran tutti ri onoî.

71
Così disse Buglion: zà nœutte scura
Eiva amortaoù dro giorno re faxelle;
E scordaouse qualunque sò sventura
O no frosciava ciù ni çê, ni stelle.
Ma dra muraggia, chi era troppo dura
Per derruâne aomanco sei cannelle
O çerca dro legnamme: e intanto o prœuva
De dormî, ma reposo zœu o no trœuva.

72
A ro spontâ dro Sô, levaoù da letto,
De Dudon a re exequie o fu presente:
Poco distante poi sotta ro zetto
O feççe sotterrâ st'ommo eççelente:
De parme, e de çipressi un bon fascetto
Fætoghe mette sciù da ra sò gente;
E i Sacerdoti, con ra peña interna,
Fra tanto ghe cantavan Requieterna,

73
Pœuscia all'ærboro, chi gh'era vexin
O te ghe fa ligá co un pó de spago
Tutte re impreize d'esto Palladin;
Quella spâ, che de sangue a feççe un lago
Dri nemixi, e a scanò grendi, e piccin,
E quanto o l'eiva adosso de ciù vago;
Chì (ghe foì scrîto poi) dorme Dudon,
Onora, o passaggê, stò gran Campion.

74
Misso Goffredo poi ro morto a lœugo,
Con dri sordatti o manda bancaræ,
Lorbaschi, meistri d'ascia, e fin ro cœugo
A taggiâ dri legnammi in quantitæ,
Nò legne da servisene a fâ fœugo,
Ma travi, argagni, stanghe, e cose tæ,
Per cacciâ zù muragge, e fâ dro zetto
Senza œuverâ piccon, ni picconetto.

[p. 41 modifica]

75
Tutti in facende con ri sò piccossi
Taggian de chi, e de là comme in giorná,
Chi desterra, chi cava, chi fa fossi,
Chi un frasciaro, chi un fô va a descciantá:
Ghe dan zù tutt'arrêo piccin, e grossi,
Quant'ærbori ghe son ghe fan scuggiâ
E lì taggia, streppella, caccia a terra
Che ghe pareiva peste, famme, e guerra.

76
Dezentegon ro bosco, e ghe fruston
Re ferrere dell'Orba, e de Maxon:
L'erba, per così dî, fin ghe streppon.
No lasciandoghe ciù manco un steccon,
Pensemmo noî comme l'azzebbibon!
O se pœu dî un fragello bell'e bon,
E ancœu ri lôvi pœuran dîghe addio,
Se âtro lœugo non han da fâ ro nîo.



FIN DRO III. CANTO.


  1. Due Fantocci rappresentanti Uomo, e Donna posti entro la Chiesa di Nostra Signora Coronata.