Pinocchiu 2019/12

by Carlo Collodi

←cap. 11

I Aventüe du Pinocchiu de Carlo Collodi, traduto da Cino Peripateta cap. 12

cap. 13→

Pe 'n rafruntu cu-a versciun originâ puei cliccâ u segnu ⇔ inta culonna de scinistra

12.

U buratinâ Mangiafögu u regalla çinque munæe d’ôu
o-u Pinocchiu perché u-e porte a so puæ Geppettu: e u
Pinocchiu invece u se lascia inganciâ da-a Vurpe e do-u
Gattu e u se ne va cun liatri.

U giurnu doppu u Mangiafögu u ciammò da-a banda u Pinocchiu, e u ghe dumandò:

— Cumm’u se ciamma tö puæ?

— Gepettu.

— E che mestê u fa?

— U poviou.

— U guagna tantu?

— U guagna tantu quante ghe vö pe nu aveighe mâi in cittu inta stacca. Sciâ se figüe che pe acattâme l’Abecedaiu da scöa, u l’ha duvüu vende l’ünnica cazacca ch’u gh’aiva adossu: ‘na cazacca che, fra peççe e sarçitüe, a l’ea tütta ‘na ciaga.

— Poudiau! U me fa squæxi cunpasciun. Te-chì çinque munæe d’ôu. Vanni sübbitu a purtâghie, e salütimou tantu. —

U Pinocchiu, cumme l’é faççile da inmaginâ, u ringraçiò mille votte u buratinâ: u l’abraçò a ün a ün tütti i mariunetti da cunpagnia, cunpreizu i xandarmi; e, föa de lê da-a cuntenteçça, u se misse in viagiu pe turnâsene a caza so.

Ma u nu l’aiva fætu mezu chilommetru, ch’u l’incuntrò pi-a stradda ‘na Vurpe ranga da ‘n pê e ‘n Gattu orbu da tütti duî i öggi, che se rebellavan, agiütanduse tra lû da buin cunpagni de sventüa. A Vurpe, ch’a l’ea çoppa, a caminava arenbanduse o-u Gattu: e u Gattu, ch’u l’ea orbu, u se lasciava guidâ da l’Urpe.

— Bun giurnu Pinocchiu — disse a Vurpe, saiandulu cun bellu gaibu.

— Cumme l’é che ti sæ u mæ numme? — dumandò u mariunettu.

— Cunusciu ben tö puæ.

— Dunde l’é che ti l’hæ vistu?

— L’ho vistu vêi insci-a porta de caza so.

— E cose l’é ch’u fava?

— U l’ea in manneghe de camixa e u tremava do-u freidu.

— Povou puæ! Ma, so-u Segnû u-u vö, da ancö in avanti u nu tremiâ ciü!...

— Perché?

— Perché mi sun vegnüu ün gran scignuru.

— Ün gran scignuru ti? — disse a Vurpe, e a cumençò a rie de ‘n rizu desgaibòu e minciunatû: e u Gattu u rieiva lê ascì, ma pe nu dâl’a vedde, u se pêtenâva i mustasci cu-e çanpe davanti.

— Gh’é pocu da rie — criò u Pinocchiu risentiu — Me spiaxe davei de fâve culâ a saliva, ma ste chì, se ve n’acapî, sun çinque beliscime munæe d’ôu. —

E u tiò föa e munæe avüe in regallu do-u Mangiafögu.

O-u cioccu de quelle munæe, a Vurpe, pe ‘n muvimentu invuluntaiu a l’alungò a çanpa ch’a paiva arensenia, e u Gattu u l’arvì tütti duî i öggi che parsan due lanterne verde, ma dapö u-i serò sübbitu, defæti u Pinocchiu u nu s’acorse de ninte.

— E oua — ghe dumandò a Vurpe — cose ti vö fâne de ste munæe?

— Primma de tüttu, — rispuze u mariunettu — vöggiu acattâ pe mæ puæ ‘na bella cazacca növa, tütta d’ôu e d’argentu e cu-i pumelli de brillanti, e dapö vöggiu acattâ ün Abecedaiu pe mi.

— Pe ti?

— In davei: perché vöggiu anâ a-a scöa e mettime a stüdiâ da cö.

— Miime mi! — disse a Vurpe — Pi-a pasciun stüppida de stüdiâ ho persu ‘na ganba.

— Miime mi! — disse u Gattu — Pi-a pasciun stüppida de stüdiâ ho persu a vista a tütti duî i öggi.

Inte quellu mumentu ün Merlu giancu, ch’u se ne stava a vezu insci-u çêzâ da stradda, u fe’ u so sollitu versu e u disse:

— Pinocchiu, nu stanni a dâ amente a-i cunseggi di cattivi cunpagni: dunque ti te ne pentiæ! —

Povou Merlu, u nu l’avesse mai ditu! U Gattu cu-in gran buttu, u se gh’asbriò adossu e, sença mancu dâghe u tenpu de dî ahi, u so-u mangiò inte ‘n buccun, cu-e ciümme e tüttu.

Doppu ch’u l’ebbe mangiòu e ch’u s’ebbe nettezòu a bucca, u serò da cavu i öggi e u cumençò turna a fâ l’orbu.

— Povou Merlu, — disse u Pinocchiu o-u Gattu — perché ti l’hæ trattòu cuscì mâ?

— Ho fætu pe dâghe ‘na leçiun. Cuscì ‘n’atra votta u l’inprendiâ a nu mette bucca inti discursci di atri. —

Ean zunti ciü ch’a meza stradda, quande a Vurpe, fermanduse de punt’in giancu, a disse o-u mariunettu:

— Ti-e vö radugiâ e to munæe d’ôu?

— Saiv’a dî?

— Ti vö, de çinque mizerabbili çecchin, fâne çentu, mille, duemia?

— Magara! e a mainea?

— A mainea a l’é façiliscima. Invece de turnâtene a caza to, ti duviesci vegnî cun niatri.

— E dunde me vuei purtâ?

— Intu paize di Betordi. —

U Pinocchiu u se gh’apensò ‘n pitin, e dapö u disse resulütamente:

— Nu, nu ghe vöggiu vegnî. Ouamai sun vexin a ca’, e vöggiu anamene a ca’, dunde gh’é mæ puæ ch’u m’aspeta. Chi u sa, povou vegiu, quant’u l’ha suspiòu vêi, a nu veddime turnâ. Pürtroppu sun stætu ün figgiö catiu, e u Grillu-parlante u gh’aiva raxun quand’u diva: «I figgiö dizôbedienti nu pöan avei du ben a stu mundu.» E mi l’ho pruvòu a mæ speize perché m’é capitòu tante degraççie, e veiseja ascì, in caza du Mangiafögu ho arezegòu... Brrr! me vegne i riguî sulu ch’a pensâghe!

— Dunque — disse a Vurpe — ti vö proppiu anâ a caza to? Alua vanni püre, e tantu pezu pe ti.

— Tantu pezu pe ti! — ripete’ u Gattu.

— Apénsciteghe ben, Pinocchiu, perché ti dæ in caçu a-a furtüña.

— A-a furtüña! — ripete’ u Gattu.

— I to çinque çecchin, d’ancö a duman saieivan vegnüi duemia.

— Duemia! — ripete’ u Gattu.

— Ma cumme l’é mai puscibile che possan vegnî tanti? — dumandò u Pinocchiu, restandu a bucca averta do-u stüpû.

— To-u spiegu sübbitu. — disse a Vurpe — Gh’é da savei che ‘ntu paize di Betordi gh’é ün canpu beneitu, ciammòu da tütti u Canpu di Miâcui. Ti inte questu canpu ti ghe fæ ün pertüxin e ti ghe metti drentu, prezenpiu, ün çecchin d’ôu. Dapö ti crövi u pertüzu cu-in pô de tæra: ti-u bagni cun due segge d’ægua de funtaña, ti ghe cacci adossu ‘na preiza de sâ, e a-a seja ti te ne væ tranquillamente in lettu. Inta nötte, intantu, u çecchin u bötta e u sciuisce, e a matin doppu, apeña îsòu, turnandu intu canpu, cose t’atrövi? Ti gh’atrövi ün bellu ærbu carregu de tanti çecchin d’ôu quante grañe pö aveighe ‘na spiga de gran intu meize de zügnu.

— Sciché alua — disse u Pinocchiu senpre ciü sbalurdiu — se mi assuteresse inte quellu canpu i mæ çinque çechin, a-a matin doppu quanti çechin gh’atruviæ?

— U l’é ‘n cuntu façiliscimu, — rispuze a Vurpe — ün cuntu che ti pö fâlu insci-a punta de die. Metti che ‘n çechin u te faççe ‘n rappu de çinqueçentu çechin: murtippica çinqueçentu pe çinque, i-a matin doppu ti t’atrövi inta stacca duemiaçinqueçentu çechin schilenti e ciuccanti.

— Oh che bella cosa! — criò u Pinocchiu, ballandu pe l’alegreçça — Apeña che questi çechin i aviô arecügeiti, ne piggjô pe mi duemia e i atri çinqueçentu de ciü e-i daiô in regallu a viatri duî.

— Ün regallu a nuî? — criò a Vurpe sdegnanduse e ciamanduse ofeiza — Diu te n’avarde!

— Te n’avarde! — ripete’ u Gattu.

— Niatri — repigiò a Vurpe — nu travagemmu pe ‘n vile interesse: niatri travagemmu pe inricchî i atri.

— I atri! — ripete’ u Gattu.

— Che brave persuñe! — pensò drentu de lê u Pinocchiu: e scurdanduse li insci-u mumentu de sö puæ, da cazacca növa, de l’Abecedaiu e de tütti i buin prupunimenti fæti, u disse a-a Vurpe e o-u Gattu:

— Anemmu sübbitu, mi vegnu cun vuî. —