Li fioreti de messê san Francescho
cap. 49
da-o manoscrito Marston 56, f. 133r. - 156v., da libraja Beinecke de Yale, 1465;
clicca i asterischi pe di rafronti co-a verscion toscaña;
clicca o segno inta colonna de scinistra pe vixoalizâ a verscion toscaña a fronte

[p. 148r modifica]49.

Inter li atri savi e santi frai e figij de san Francescho o fo lo veneraber e santo frai Zoane da Parma* de la provincia de la Marcha, lo qua per longo tenpo stè in lo lögo de la Verna; persochè o fo bon de singularitae* e de grande santitae. E questo frai Zoane esendo grasom secullâ, o dexirava con tuto lo cör la via de la penetencia, la qua mante[sic] la mondicia de lo corpo e de l'anima; unde, seando bem piseno grasom, si incomenssà de portâ lo corieto de magia e lo seriho de ferro a la carne e a fâ grande astinencia; e fuziva le delicie corporae e afrizeiva lo so corpo con grande rigidessa e astinencia. E abiandolo in questo li conpagnoni monto contrao, li quai ge despogavam lo corieto e la soa astinencia in diversi modi [impedivano]; e ello inspirao da lo Sprito Santo penssà de lassâ lo mondo con quelli chi lo amavam e offerisese tuto in le brasse de lo Cruciffixo e san Francescho. Cossì fè. E seando resevoto a l'Ordem cossì grasom o se misse sote um meistro e devegne si sprituâ e devoto, che alchuna vota, odando parllâ lo so meistro de le övere de Dee, lo so cör se deslengoava como la ceira apè de lo fögo; e con grande suavitae de gracia o se reschadava in amô divin, che talle vota penssando ello non poi stâ fermo a sostegnî tanta suavitae, se levava como invriago de sprito e discoreiva in sà e in là, aora per l'orto, aora per la selva, aora per la zexia, secondo che la fantaxia de lo sprito lo menava e lo inspenzeiva. E pöa in processo de tenpo la divina gracia fè cresse questo homo angellicho de vertue in vertue e in doin celestiai e alchuna vota o vegniva in tanta elevaciom in tanto che alchuna vota la mente era levâ a lo splendô cherubin e alchuna vota a l'ardô de li Saraffin e alchuna vota a lo gaodeo de li Beai e alchuna vota a amoroxi e asesivi abraxamenti de Xe., non soramenti per gusti sprituai de dentro ma eciamdee per espresi segnai de föra e gusti corporai. E singularmenti per asessivo modo una vota lo divin amor aceize lo so cör in tanta fiama, che questa fiama durà in ello bem trei agni; in lo qua tenpo o reseveiva maravegoze consolaciom[sic] e vixitaciom[sic] divine e spese vote e' l'era levao in Dee, e finarmenti in lo dito tenpo o parea tuto afogao e aseizo de l'amor de Xe. E questo fo sum lo santo monte de la Verna.

E inperssochè Dee a singullâ cura de li söi figolli, dagnandoge[sic] secondo li tenpi, aora consolaciom, aora tribullaciom, aora prosperitae, aora inprosperitae, cossì como ge pare[sic] a mantegnilli in umillitae, ò veramenti per acendelli pu in lo so dexiderio e a le cosse celestiae; or o piaxè a la divina bontae, depoî li trei agni, soterâ* a lo dicto frai Zoane questo radio e questa fiama de lo divin amor, e privallo de ogni consolaciom sprituâ: de che frai Zoane romaze sensa lume e sensa l'amor de Dee e tuto desconsorao e aflito. Per la qua cossa ello cossì angossozo si se ne ze per tuta la selva corando in sà e in là e criando con voxe e con pianti e sospiri lo dilleto spozo de l'anima soa, lo qua se era partio da ello in aschozo, e senssa lo qua l'anima soa non trovava requiem ni reposso; e in nissum modo ni in nissum lögo o non poiva trovâ lo doce Ihu., ni vei quella sprituâ vixiom de Xe., como ello era uzo. E questa tribullaciom ge durà monti di, in lo qua tenpo ello perseverà in contunij pianti e in pregâ Dee che per la soa pietae e mizericordia [p. 148v modifica]che o ge rendesse lo spozo de l'anima soa.

E a la fin, quando a Dee parsse avei asai proao la soa paciencia, Dee lo vosse consolâ e um di che frai Zoane andava per la silva[sic] cossì aflito e tribullao per la stanchessa o se misse a seze e acostandosse a una prea, con lo vizo tuto bagnao de lagreme e goardando inver lo cel, e Ihu. Xe. ge aparsse subitamenti rente ello. E non sapiando frai Zoane de unde o fosse vegnuo, si non dixeiva ninte. E vegando e cognossando che ello era Xe., subitamenti o se ge butà a li pê e con amaro pianto o lo pregava umermenti e ge dixeiva: "Secorime, Segnô mê, inperssochè sensa ti, Salvao mê docissimo, e' stago in tenebre e in pianti; o Agnello mansuetissimo, e' stago per ti in angustie e in poira; o Dee atissimo e' stago senssa ti e si sum despogao de ogni bem, e inperochè tu ê Ihu. veraxe; e senssa ti e' sum perduo e danao, inperochè tu ê vita de le vite, e senssa ti e' sum sterillo e arido, inperochè tu ê fontana de ogni bem e de ogni gracia; e sensa ti e' sum tuto desconsorao; inperochè tu ê Ihe. Xe. nostra redenciom. E inperò inlunminame, meistro graciozo e pietozo pastô, inpersochè sum st[a]ito toa pegora agni II-V e che sea indegno".

Ma perssochè lo dexiderio de li santi homi, li que Dee induxia a exaudî, e pöa o li asende a mao amô e merito, e inpersô ch Xe. beneito si se parte sensa exaudillo e parllage ninte, e vassene per lo dito montexello. Alaora frai Zoane se levà su e corsege de derê e da cavo se ge butà a li pê, e con una santa oportunitae si lo retegne e con devotissime lagreme o lo pregà digandoge: "O docissimo Ihu. Xe., abi mizericordia de mi. [Esaudiscimi per la moltitudine della tua misericordia] e per la veritae de la toa salvaciom e rendime alegressa de la toa fassa e de lo to pietozo goardo, inperochè de la toa mizericordia tuta la terra n'è pina." E Xe. se partì anchora da ello sensa parllage e senssa dage nissuna consolaciom; e ge fava como fa la maire a lo figio quando a ge fa apena lo peto e che a se lo fa vegnî de derê pianzando, perchè o lo prende pu vorentera. De che frai Zoane restà con pu frevô de seguillo; e zointo che o l'ave, Xe. se revozè inver ello e lo goardà con lo vizo alegro, e arviandoge le soe santissime brasse si l'abrassà docissimamenti: e in quello arvî de le brasse frai Zoane vi inssî de lo so santissimo peto radi maravegoxi de luxe, li quai inluminavam tuta la silva e eciamdee l'anima e lo corpo so.

E alaora frai Zoane se inzenogà a li santissimi pê de Xe.; e Ihu. Xe. beneito ge porzè begnignamenti lo pee como o fè a la Madareñda[sic] perchè o lo baxasse, e frai Zoane pigandollo con grande reverencia si lo bagnà de tante lagreme che veramenti o parea un'atra Madarenna e dixa[sic]: "E' te prego, Segnô mê, che ti non goardi a le mê peccë, ma per la toa santa passiom e per lo spandimento de lo to sangoe preciozo, resusita l'anima mea in la gracia de lo to amô, consoseacossachè questo sea lo to comandamento, che noi te degemo amâ con tuto lo cör e con tuto l'effeto*; lo qua comandamento nissum non lo po conpî senssa lo to aitörio. (per) Amantissimo Figör de Dee, àiame, asochè e' te ame con tuto lo cör e con tuto lo mê poi."

E stagando cossì frai Zoane in questo parllâ a li pê de messê Ihu. Xe., ello fo exaudio, e ave da ello la prima gracia, soè la fiama de lo divin amor, de che o se sentì renovao e consolao; e cognossando lo don de la divina gracia de esse retornao in ello, ello incomenssà a regraciâ Xe. beneito e a baxâ devotamenti li söi pê. E pöa redrisandose per goardâ la fassa de lns, e Xe. beneito ge porzè le soe main santissime e baxàgele, e baxai che o ge le ave, o se apenssà* e acostandosse a lo peto de Ihu. Xe. e baxandollo, e Xe. beneito semegeivementi si lo baxava. E de questo abrassâ frai Zoane centì tanto odô divin, che se tute le specie e tute le cosse odifferoze de lo mondo fossem stete zointe inseme, e' saream parsue una spussa a conperaciom de quello odô de Xe.; alaora frai Zoane fo tuto levao in Dee, e questo odô ge durà in l'anima soa monti meixi.

E d'alora avanti la soa bocha fo abeverâ de la fonte de la divina sapiencia e de lo sagrao peto de lo Salvao e ne insiva parolle maravegoze, le que muava lo cör de quelli chi le odivam e si favam grande fruto a le anime. E in lo monte de la silva, in lo qua stetem li beneiti pê de Xe., e per um spacio de intorno, frai Zoane sentiva quello odô e veiva senper quello sprendô, quando e' l'andava lì e de lì a um gran tenpo.

Retornando frai Zoane Zoane in ello e partendosse la prezencia corporâ de Xe., e ello romaze consorao de la soa divinitae, e bem che frai Zoane non fosse homo leteruo[sic] per uman studio, ello axolveiva maravegozamenti e desheirava le sotillissime questioim de la divina Trinitae e li proffondi misteri de la santa Scriptura. E pöa monta vota parllando a lo Papa davanti a li cardenai e a ree e a baroni e a meistri e a doti, e a tuti parea grande maravegia per le ate e proffonde parolle che o dixeiva.

A lozo de messê Ihu. Xe.