Li fioreti de messê san Francescho
cap. 4
da-o manoscrito Marston 56, f. 133r. - 156v., da libraja Beinecke de Yale, 1465;
clicca i asterischi pe di rafronti co-a verscion toscaña;
clicca o segno inta colonna de scinistra pe vixoalizâ a verscion toscaña a fronte

[p. 134r modifica]4.

A lo principio e a lo fondamento de l'Ordem e seando pochi frai e non agando anchora preizo lögo, san Francescho per soa devociom si ze a san Iacomo de Gallicia e menà conseigo alquanti frai, inter li quai l'um fo frai Bernardo. E andando cossì inseme per lo camin e in una terra e' trovàm um povero infermo de lo qua san Francescho ave conpassiom e disse a frai Bernardo: "Figo e' vögo che ti romagni chì a servî questo maroto". E frai Bernardo con grande umillitae se inzenogà e inchinà la testa e resevè la benissiom da lo so paire e romaze in quello lögo; e san Francescho con li atri se ne zem a san Jacomo in lo qua lögo e' zonzem de nöte. E seando zointi, e' zem in la dita zexia e se missem in oraciom, in lo qua lögo da Dee fo revellao a san Francescho che o devea prende monti lögi per lo mondo perssochè lo so Ordem devea cresse in grande murtitudem de frai. E per questa revellaciom san Francescho incomenssà a prende in quelle contrai de li lögi. E tornando san Francescho dever donde e' eram andati[sic], e' trovàm frai Bernardo e lo maroto con ello lo qua era preffetamenti goario; unde san Francescho concentì a frai Bernardo che ello zeisse lo ano sequente a san Jacomo. E san Fracescho se ne tornà in la valle de Spolleto, e stava in um lögo dezerto e con ello g'era frai Maseno e frai Ellia e alchuni atri, li quai tuti se goardavam de non dâ tedio a san Fracescho de l'oraciom, e questo favam per la grande reverencia che elli ge aveivam e anchora persochè e' saveam che Dee ge revella[va] monte cosse in le soe oracioim. Or seando san Fracescho um di in la selva, echa che um zovem bello aparegao per caminâ se vegne a la porta de lo lögo e pichà in grande cointa e forte e questo pichâ fo per tre fiâ e per grande spacio, de che li frai se ne maravegàm de odî pichâ in questo modo. Or frai Maseno ze a arvî la porta e disse a quello zovem: "Figollo de unde e-to vegnuo? Che a lo pichâ che ti ai faito o pâ che ti non sei mai stao chì, persochè ti ai pichao si desolutamenti." E lo zovem respoze: "Como se dè pichâ?" Disse lo frai Maseno: "Picha tre fia l'una dapöi l'atra e pöa aspeta tanto che lo frai abia dito lo paternostro e che o vegna a ti, e se in lo spacio de um paternostro o non vegnisse, picha una atra fia." E lo zovem respoze: "E' o grande cointa, per che o pichao cossì forte, e anchora persochè e' dom fâ longo camin e si sum vegnuo chì per parllâ a frai Francescho e persochè e' l'è in contenplaciom e' non lo vögo desturbâ, ma va e mandame frai Ellia e dige che e' ge vögo fâ una questiom, persochè o m'è dito che l'è monto santo homo". E frai Maseno ze e disse a frai Ellia che o zeisse a quello zovem chi lo aspeitava a la porta chi ge vö parllâ. De che frai Ellia se ne turbà e non ge vosse andâ; de che frai Maseno non sa che fâ, ni che responde, inpersò se o dixesse che o non pö vegnî o l'avereiva dito la boxia e se o ge dixesse che o fosse turbao e che o non vö vegnî o teme de non scandalizaro. Or vegando lo zovem che frai Maseno stava tropo a tornâ, o tornà anchora a pichâ una fia como o fè da prima; une[sic] frai Maseno tornà a la porta e disse a lo zovem: "Tu non ai faito quello che te o dito de non pichâ in questo modo". Respoze lo zovem: "Frai Ellia non vö vegnî a mi, ma va e di a frai Francescho che sum vegnuo per parllâ con ello, e, non possandosse möve da l'oracion, di che o me mande frai Ellia". Alaora frai Maseno ze a frai Francescho lo qua era a la cella con lo vizo levao a cell e dissege tuto quello che lo zovem ge avea dito. [E quel giovane era l’Agnolo di Dio in forma umana.] E san Francescho disse: "Va a frai Ellia e dige per obediencia che o vage a quello zovem". E frai Ellia odiando l'obediencia de san Francescho si ze a la porta monto turbao e con grande ira e remô e si aspressà* lo zovem e disse: "Che vöi-tu?" E lo zovem disse: "Frai gorda[sic] che tu non sei turbao, inperssochè l'ira inpaiha lo animo e non ge lassa diserne la veritae". Disse frai Ellia: "Dime so che ti vöi". Disse lo zovem: "E' te demando se quelli chi oservam lo santo Evangerio è licito de mangâ de tuto so che g'è misso davanti, secondo che Xe. disse a li söi dissipori. E si te demando anchora se è licito a nissum homo mete davanti nissuna cossa contraria a la libertae [p. 134v modifica]evangelicha". Respoze frai Ellia superbiamenti, non sapiando che o fosse lo angero in forma umana: "E' so bem questo, ma e' non te vögo responde, e va per li fati toi". Disse lo zovem: "Mi savereiva mego responde a questa questiom che tie". Alaora frai Ellia furiozamenti serà la porta e partisse. E partio che o fo o penssà sum la questiom e penssà in fra lê mesmo che o non la savea axorve. E inpersochè ello era Vichario de l'Ordem e avea ordenao de fâ consistorio* otra lo Evangerio e otra la Regulla de san Francescho, lo qua avea ordenao che nissum frai de l'Ordem mangasse carne; si che la dita questiom era contra ello. Si che non sapiando desihairâ o considerà in la modestia de lo zovem e de so che o g'avea dito, che o saverà mego respone[sic] a la questiom cha ello, frai Ellia tornà a la porta e arvì la porta per demandâge de la questiom e trovà che o se n'era za partio; persochè la superbia de frai Ellia non era degna de parllâ con lo Angero. Or faito questo, sam Fracescho, como quello chi da Dee o g'era staito revellao ogni cossa, tornà da la celva e con ata voxe disse: "Frae Ellia, tu ai faito mâ con la toa superbia, che ti ai cassao da noi li santi Angeri, li quai ne vegnivam [a] amest[sic]; per che te digo che e' temo fortementi che la toa superbia non te fassa insî de questo Ordem". E cossì ge intrevegne como san Francescho ge disse, persochè o morì föra de l'Ordem.

Quello di mesmo e in quella hora che lo Angero se partì e in quella mesmo[sic] forma e hora e' l'aparsse a frai Bernardo, lo qua tornava da san Jacomo e lo qua era a la riva de um grande fiume; e lo angero lo saruà in soa lengoa digando: "Dee te dea paxe bon frai". E maravegandosse frai Bernardo e considerando in la bellessa de lo zovem e in lo parllâ de la soa patria con salutaciom pacifficha e con la fassa alegra, si ge demandà de unde o vegniva. Respoze lo Angero: "E' vegno de cotal lögo unde stà san Francescho in lo qua lögo e' zei per parllâ con ello, a lo qua e' non o possuo parrlâ, persochè ello era in la serva a penssâ sum le cosse divine, e si non lo o vossuo destorbâ, e in quello lögo o ge sta frai Maseno e frai Zerio* e frai Ellia; e in quello lögo frai Maseno m'a mostrao pichâ la porta como fan li frai. E frai Ellia, persochè o non me vosse responde a la questiom che ge perpoxi, o se partì da mi e non me vosse responde, e dapöa o se pentì, e vegne per veime e per oime, e non poè". E depoî queste parolle disse lo Angero a frai Bernardo: "Perchè non paci-tu de là?" Respoze frai Bernardo: "E' temo per la preffonda aigoa che ge vego". Disse lo angero: "Non temi". E lo pigà per la man e in um bate d'ögo o lo passà da l'atra parte. Alaora frai Bernardo cognossè che l'era lo Angero de Dee, e con grande reverencia e alegressa disse in ata voxe: "O Angero beneito da Dee, dime lo to nome". Respoze lo Angero: "Perchè me demandi-tu de lo mê nome, lo qua è maravegozo?" E dito questo o desparsse e lassà frai Bernardo monto consorao, in tanto che quello viagio o lo fè con alegressa. E pössa o fè raxom lo di e l'ora che lo angero ge era aparsuo, zonzando a lo lögo unde era san Francescho con li söi conpagnoim, a li quai cointà ogni cossa. E cognossèm veraxementi che quello mesmo Angero in quello di e in quella ora che l'aparsse in quello lögo che in quello di e in quella ora e' l'aparsse a ello.

A lozo de Dee e de lo bia[sic] san Fracescho