Pinocchiu 2019/16

I Aventüe du Pinocchiu de Carlo Collodi, traduto da Cino Peripateta
cap. 16

Pe 'n rafruntu cu-a versciun originâ puei cliccâ u segnu ⇔ inta culonna de scinistra

[p. 77 modifica]16.

A bella Figgiöa da-i cavelli türchin a fa arecögge u mariunettu: o-u mette in lettu e a ciamma trei meghi pe savei s’u segge vivu o mortu.

Dementre cho-u povou Pinocchiu inpiccòu da-i assascin a ‘n rammu da gran Ruve u paiva ormai ciü mortu che vivu, a bella Figgiöa da-i cavelli türchin a s’avançò turna o-u barcun, e inpietuxîase a-a vista de quell’infeliçe che, apeizu po-u collu, u batteiva a muesca a-e buffæ da tramuntaña, a ciuccò træ votte de muen.

A stu segnâ se sentì ün gran fuu d’ae che sbatteivan cun füga preçipituza, e ‘n grossu Farcu u végne a pôsâse insci-a ciappa du barcun.

— Cose cumandæ, mæ graçiuza Fue’? — disse u Farcu asbasciandu u beccu in attu de revença; perché bezögna savei chi-a Figgiöa da-i cavelli [p. 78 modifica]türchin a nu l’ea atru, a-a fin di cunti, che ‘na buniscima Fue’ che da ciü de mill’anni a l’abitava inti cunturni de quellu boscu.

— Ti-u veddi quellu mariunettu apiccòu a ‘n rammu da gran Ruve?

— O-u veddu.

— E ben, xöa sübbitu lazü: runpi cu-u to furtiscimu beccu u curdin ch’u-u tegne suspeizu per l’aia, e pôsilu duçemente acuegòu insce l’erba o-u caçu da Ruve. —

U Farcu u xuò via e doppu duî menüti u turnò, dixendu:

— Quellu che m’ei cumandòu u l’é fætu.

— E cumme ti l’hæ truvòu? Vivu o mortu?

— A veddilu u paiva mortu, ma u nu dev’ese ancun mortu pe da bun, percose apeña g’ho desligòu u gruppu ch’u ghe strenzeiva a gua, u l’ha lasciòu andâ ün suspiu, barbutandu a meza vuxe: «Oua me sentu megiu!...» —

Alua a Fue’, a feççe duî ciucchetti cu-e muen, e aparse ün maavegiuzu Can-barbin, ch’u caminava dritu insce-e çanpe derê, tal’e quale cumme s’u fuise ‘n ommu.

U Can-barbin u l’ea vestiu da caruçê in livrea de galla. U gh’aiva in testa ‘na lüminæa a træ punte gallunâ d’ôu, ‘na perücca biunda cu-i riççi che ghe cazzeivan zü po-u collu, ün giacchê cuu da cicculata cu-i pumelli de brillanti e cun due gren stacche pe tegnîghe i osci che ghe regalava a prançu a padruña, ün pâ de braghe cürte de vellüu cremmexi, e câçette de sæa, i scarpin descullæ, e derê ‘na specce de gueña da pægui, tütta de razu [p. 79 modifica]türchin, pe mettighe drentu a cua, quande cumençava a ciöve.

Sciü da bravu, Medôu — disse a Fuæ o-u Can-barbin — Fanni sübbitu attaccâ a ciü bella caroçça da mæ scüderia e piggia a via du boscu. Quande ti saiæ arivòu sutta-a gran Ruve, ti gh’atruviæ desteizu insce l’erba ün povou mariunettu mezu mortu. Arecöggilu cun gaibu, pôsilu ciancianin insci-i cüscin da caroçça e portilu chì. T’hæ acapiu? —

U Can-barbin, pe fâ intende ch’u l’aiva acapiu, u scrullò træ o quattru votte a gueña de razu türchin ch’u gh’aiva derê, e u partì o-u gran galoppu.

De li a ‘n pô se vidde sciurtî da-a scüderia ‘na bella caruççetta cuu de l’aia, tütta inbuttia de ciümme de canaiu e fudrâ a l’internu de fiocca e de cremma cu-i savuiardi. A caruççetta a l’ea tiâ da çentu cubbie de rattin gianchi, e u Can-barbin, assettòu in scerpa, u ciuccava a scuriâ a drita e a [p. 80 modifica]manciña, cumme ‘n vettürin quand’u g’ha puiia d’avei fætu tardi.

N’ea ancun passòu in quartu d’ua, chi-a caruçetta a turnò, e a Fue’, ch’a stava a aspêtâ insci-a porta de ca’, a piggiò in braççu u povou mariunettu, e doppu aveilu purtòu inte ‘na stançieta ch’a gh’aiva e miage de madreperla, a mandò sübbitu a ciammâ i meghi ciü famuxi du vexinatu. E i meghi arivòn sübbitu, ün doppu l’atru: saiv’a dî ch’arivò ün Crôu, ‘na Sbrazzua e ‘n Grillu-parlante.

— Vurieiva savei da vuscià magniffichi, — disse a Fue’ a-i trei meghi riünii in gîu o-u lettu du Pinocchiu — vurieiva savei da vuscià magniffichi, se questu mariunettu desgraçiòu u segge vivu o mortu. —

A quest’inviu u Crôu, faxenduse avanti po-u primmu, u l’atastò u pusu o-u Pinocchiu, dapö u gh’atastò u nazu, dapöscia u diu marmellin di pê; e quand’u l’ebbe atastòu ben ben, u prununçiò sulennemente queste parolle:

— A mæ credde u mariunettu u l’é bellu mortu: ma se pe desgraççia u nu fuise mortu, alua saieiva indiççiu següu ch’u l’é ancun vivu!

— Me spiaxe, — disse a Sbrazzua — de duvei cuntradî u Crôu, mæ inlüstre amigu e culega: pe mi invece, u mariunettu u l’é senpre vivu; ma se pe desgraççia u nu fuise vivu, alua saieiva segnu ch’u l’é mortu pe 'ndavei.

— E vuscià sciâ nu dixe ninte? — dumandò a Fue’ o-u Grillu-parlante. [p. 81 modifica]

— Mi diggu cho-u megu prüdente, quand’u nu sa cos’u se digghe, a megiu cosa ch’u posse fâ, a l’é quella de stâ çittu. Du restu quellu mariunettu li, u nu m’é fixunumia növa: mi o-u cunusciu da ‘n peççu! —

U Pinocchiu, che scin alua u l’ea stætu inmobbile cumme ‘n vêu toccu de legnu, u l’ebbe ‘na specce de tremaxun cunvürsa ch’a feççe scrulâ tüttu u lettu.

— Quellu mariunettu lie, — cuntinuò a dî u Grillu-parlante — u l’é ‘n birbu matriculòu... —

U Pinocchiu u l’arvì i öggi e sübbitu u-i serò turna.

— U l’é ‘n scaviççu, ün desvügiòu, ün pelandrun... —

U Pinocchiu u s’ascuze a faccia sutta i lençö.

— Quellu mariunettu li u l’é ‘n figgiö dezobediente, ch’u faiâ muî de creppacö u so povou puæ!... — [p. 82 modifica]

A questu puntu se sentì inta stançia ün sun sufucòu de centi e de sangiütti. Figüæve cumme gh’arestò tütti quande, sulevòu in pitin i lençö, s’acorsan che quellu ch’u cianzeiva e u sangiütava u l’ea u Pinocchiu.

— Quando-u mortu u cianze, l’é segnu ch’u l’é in via de guaixun — disse sulennemente u Crôu.

— Me dö de cuntradî u mæ illüstre amigu e culega, — suzunse a Sbrazzua — ma pe mi, quando-u mortu u cianze, l’é segnu che ghe despiaxe de muî. —