Poesie in lengua Zeneise de Giurian Rosso
Ra peste
Da-o ms. Ricci.176, Arch. Stor. do Comun de Zena, www.storiapatriagenova.it.
azonto quarche acenti: acento grave = vocale curta, acento aguçço = vocale longa, -où = dittongo

[p. 156r modifica]

Ra peste


1
Fré, nuoi semm'in tra peste fin a i oeggi,
Sté pu lontan se puoei, sté pu a Pariggi
E inzenoggioù preghé San Dioniggi
Chi n'aggiutte a scappá da tant'imbruoeggi.

2
Mi no ve staggo a dí chì, che Pandora
Haggie versoù ro vaso in tra Zitté
Perchè vorendo dí ra verité
No me pá ben de mes[c]ciaghe ra fora.

3
E ra Musa in sto caxo oura ne canta,
Misericordia, a cria in ata voxe
E a s'accompagna a pé d'unna gran croxe
Con re tenebre ch'han dra zuoeggia santa.

4
Se vissi ra Zitté chì in sto tormento,
Diressi ben che Zena n'è ciù Zena,
Oura ch'ogn'un se purga senza scena,
Piggiando per meixinna ro spavento.

5
A ri zinque de luggio la in Seretto
Morì unna vegia ch'haveiva dro má,
Subito morta ra fen sotterrá
Ma a lascià fuoera ro má dro loetto.

6
L'era dri anni assé, che questa stria
A l'haveiva un gran cancao d'in tre l'osso,
Eccate ch'uria buria va a bordosso
Do'atre Donne che l'haven servia.

[p. 156v modifica]


7
Questo fu ro prinzipio dri gren danni
Perchè all'un deman ro sò barbé,
A queste doe gh'è andeto puoe deré,
Che ra cancrena partorì malanni.

8
In tanto, corpo de mé madonava,
Ra peste piggia pé, e si a no burla,
A scorse San Martin e tutto Sturla,
E perchè l'era sté, lé villezava.

9
Commensa ogn'un a Zena a straparlá,
Chi dixe l'è contaggio e chi influenza,
Ogn'un in fin vuoe dí ra sò sentenza,
Chi dixe chi no tocca n'è compá.

10
Chi dixe l'è da Napol* vegnua
In tre robe, chi dixe d'in Sardegna,
De dí cos'a poss'ese ognun s'inzegna;
Ma in fin no se ne sà cosa segua.

11
A cresce, in tanto e fa cose tremende,
Stando sciù fin re zimme dra Scoferra,
Ven a Bargaggi, e tante gente afferra
E o Lazaretto fa dre gren facende.

12
Se dixe serto la, che ri bandij
L'haggian portá d'intr'unna fregattinna,
Ra quá se trovà vuoea a ra marinna,
Cresce in tant'ogni di morti, e ferij.

[p. 157r modifica]


13
E dopp'havei Bargaggi stroppioù
A l'intra in Zena, e ghe dà drento apruoeo,
Portoria, Campaná, Caroggio Nuoeo,
E a l'ha deto gran guasto a ro Guastoù.

14
Chi visse ro sciaratto e ro foró
Dri spetié chi pesta, e chi ciarbotta,
E perchè ogni casa ha ra sò notta
Ra peste gh'intra sensa fá d'erró.

15
Sbatte lì, ma hei assé d'un sbatte d'oeggio,
Ro pover'hommo, non gh'è ciù remedio,
E resta, cosa chi ne dà gran tedio,
Rest'aggreppio o zitten, comm'un zeveggio.

16
Un dri primmi l'è steto Bernardin,
Comme Archimede morto in tra sò arte,
E mi ro sò e ve ne fasso parte,
Che in ca sò gh'ho trovoù sempre Buboin.

17
Chi fuze in villa, chi re robe imballa,
Chi se mette in Bairia dro scrivan,
Chi Arsenico a ro cuoe, chi cos'in man
E ogni scaravaggio ha ra sò lalla.

18
Monsieu Segnó l'è andeto in bonna parte,
Pe ro primmo zitten, ch'in questa fuga
Se n'è andeto la zue pe ra bruga,
E ogn'un dixe meschin Dé gh'haggie parte.

[p. 157v modifica]


19
Ha poira l'artexollo, e ro zitten,
Ch'inguá tira ra morte ra messoira,
E tant'a reo per tutto o má s'affira
Ch'o ciappa fi in bordello ri putten.

20
Quante muoeran, che lascian gran sostanza,
Pe ra quá perdan l'annima dro tutto,
E quante gravie creppan senz'aggiutto,
Ch'han ro figgiuoe ancon vivo d'in tra pansa.

21
D'unna gran quantité de beccamorti
Sciù l'in prinzipio semmo resté privi
E unna gran quantité de becchi vivi
Son resté de spavento belli morti.

22
Quanti ghe n'è che questo gran lebeccio
Dra peste sbatte, e ne dà là in tri scuoeggi,
Assì portan adosso mill'imbruoeggi
E van inaxoré comme scabeccio.

23
A chi ro puoere, a chi ra muoere abbranca
Sto má, a chi ro fré, a chi ra suoe,
E a chi muoe ra menò, a chi o maoù muoe,
Nisciun è figgio dra Gallinna gianca.

24
Unna mattin a penna son levoù,
Che me croù de savei quarche desgusto,
E sento unna novassa de gran gusto,
Che ra peste er'andeta a ro Tenzoù.

[p. 158r modifica]


25
Mi me croù che ra peste sé finia
E sento d'allegress'un para piggia
E l'è un Tenzoù, che con ra so famiggia
A Portoria ra peste ha portoù via.

26
Sata ro má per tutto, e non è stanco
O corre Pré, e li ghe dà de bon.
Carroggio San Christoffa, e dro Taccon,
A fe s'o no s'estingue, poco manco.

27
Un giorno veggo a Banchi unna gran boggia
De gent'astreta, e mi fermo ro passo,
E sento dí, che l'è morto Durasso,
Cosa chi miss'a tutti scagaboggia.

28
Cose no fa ra peste maledetta,
Onde ra má desgratia ra strascinna.
E s'è trovoù unna morta sta mattinna
Con un figgiuoe a ro peto, chi ra tetta.

29
Chi va per Zena atro ogni di no sente,
Che beccamorti, sbirri, e capo-stradde,
Comissarij, tenenti, e cameradde,
E rumó infinitissimo de gente.

30
No se vè solo busciore isoré,
Ch'a ra Consoration fan ro traghetto,
Consoration, chi è feta lazaretto
Da o Magistrato chì dra Sanité.

[p. 158v modifica]


31
Chi caze morto senza puoei dí bricca,
Chi non vuoe beveron, chi l'ha intra pansa,
Chi s'abandonna senz'atra speranza,
Tristo quell'hommo onde ro má s'appicca.

32
In quella casa donde ne muoe un,
A poco, a poco puoe ghe muoeran tutti,
Vuoeran toccá, de netti vegnan brutti,
Tanto che no ghe resta ciù nisciun.

33
Sentí se quest'è cosa chi conforta,
In quella casa onde nisciun ghe scampa,
O gh'è lì un che subito ghe stampa
Sanité così longa sciù ra porta.

34
Ma me mette ra poira in tro gippon
O no vei muoé cavalli de retorno,
Che se ghe van no scampan manco un giorno
Desconsoré da ra Consoration.

35
Noi li vegghemmo insendij de saccoin,
De letti, de strapointe, e de cabben,
No s'adoeuvera Torcie, ma siben
No se vè atro che confusion.

36
Mormoran atri, e pruoevan cose vere,
Che sé ra setia, e cado de sta sté,
Mi l'è unna cosa, che me stento a cré,
Che pe ro cado unna personna zere.

[p. 159r modifica]


37
Bast'in fin che l'è peste dro Besastro,
Ch'Hippocrate guarì za in ciù d'un luoego,
Solo con fá per tutto dro gran fuoego,
E pu chi ha carboin muoe assé ciù presto.

38
In tre l'aotonno, comme fan re fuoeggie,
Mi finalmente veggo che crovemmo
Per re tante pecché, che commettemo.
L'è giustitia de Dio, che no ro vuoeggie.

39
Dro resto en burle, e non puoe ese atro;
Questa potenza ven da ro divin,
Nuoi semmo comme ri figgiuoe piccin,
No se poemmo aggiuttá ciù l'un con l'atro.

40
Re seporture son deventé fosse,
Donde morti nuoi semmo strasciné,
E ri previ son sbiri deventé,
E carri deventé son re carosse.

41
Cantá a Dio ro Miserere mei
E in fá usure puoe no s'è muoé stanchi,
Puoemmo vei oura noi mesimi a Banchi
Che Dio ne fa comm'o fè za a ri Hebrei.

42
In questo tempo ogni virtù se perde,
Ne in arte, ne sciensa òura se spende,
E ro musico solo fa facende,
Chi è dra capella dro rastello verde.

[p. 159v modifica]


43
Solo ra scrimia a Zena se raffinna,
Massimamente in manezá ro stocco,
Che se ben l'è de quella de San Rocco,
Tira stocché che passan ra tettinna.

44
A Zena gh'è dra famme, dri mariolli,
Se pe ra peste se bruxa dri letti,
Ancon de nuoette in questi caroggetti,
Pe ra famme se sciora feriolli.

45
Quante robe introdute senza senno,
In ra zitté vegnan pe rif, e raf,
Ch'oura in tro fuoego fan ro tif, e taf.
Farinna dro Diao deventa brenno.

46
Ro má vuoe d'intre donne satiase,
E quelli, che gh'han feto ciù refresso,
Dixan che re ciù deboli de sesso,
En ciù fazili assé d'acoregase.

47
Quando ló son marotte ghe besuoegna
Mostrá se han ro má giust'in quell'axo,
E veramente a dira in questo caxo,
Se vè de quelle, ch'han dra gran verguoegna.

48
De gratia no ve sté ciù a descollá,
Per mostrá solo re spalle, e ro sen,
Perchè s'hei mostroù má per mostrá ben,
Houra mostrerei ben per mostrá má.

[p. 160r modifica]


49
Che l'aria impura i corpi vivi infette,
Dixe Galeno, mi no sò dí donde,
Ma chì perchè no fan re fosse fonde,
Ri corpi morti fan re suoe vendette.

50
Gh'è chi tutto ro di sercando beghe,
Con levase ogni mosca da ro naso,
O no puoe, sepellio in luoego spaso
Levasen'un mirion, ch'o l'ha a re neghe.

51
Quanti son seppellij comme ri mori,
In tro zetto, ò in tri erchi deliggié,
Quanti mangiando cori son ingrascié,
Ch'oura son missi ad ingrasciá ri cori.

52
Noi de salute no faremmo acquisto
Ni con triacca, ni con atro inciastro,
Ne può cavane da sto gran besastro
Solo s'o n'è ro bon coxin de Christo.

53
Chi sà ch'ancora mi, che fasso versi
Doman ne sé portoù a San Miché,
Chi sà che mi, oura che scrivo schersi,
Non digghe a verité chì sciù doi pé.

54
Pietoso Dio da questa gran moria
Sarvene perchè femmo penitenza,
Dre mé pecché fermo ra gran sentenza.
Misericordia Vergine Maria.

[p. 160v modifica]


55
Finiscio chì, per non ve dá ciù tedio,
In tanto vuoi preghé devotamente
Per placá l'ira dell'Onnipotente
Ch'in man ha ro contaggio e ro remedio.