fin a lo veschao, che non tochàm mai de li pê in terra, e in quella hora alchuni homi de Siena conbateam inseme, e n'era za morto doi de lor; e seando lì, san Francescho o ge prichà cossì dosementi e si santamenti, che o li reduxè tuti a bona paxe e concordia. Per la qua cossa, odando so lo Vescho de Siena de quella santa hövera che avea faito san Francescho, si lo invià a caza, e resevello con grande honô, e dormì quella nöte. E la matin sequente san Fracescho, vero umille, lo qua in le soe hövere non serchava salvo la gracia de Dee, se levà per tenpo con lo so conpagnon, e partisse senssa sapua de lo Vescho.

E frai Masseno andava mormorando per la via in fra lê mesmo e dixea: "Che cossa è quello che a faito questo bonomo, che o me fè portâ como um grassom, e lo Vescho, chi l'a tanto honorao, che o non g'a dito pu una parolla, ni pu regraciao?" De che [a] frai Masseno parea che san Francescho se fosse passo indiscretamenti. Ma pöa per divina inspiraciom, retornando in ello e repenssandosse, si dixea infra ello: "Frai Masseno, tu ê tropo superbio, chi vöi höverâ sum le cosse divine, per che tu ê degno de lo inferno, per toa indiscreta superbia, perchè lo di de [ieri] frai Francescho se fè si umille che se o l'avesse faito l'Angero, o non sarea staito pu maravegozo. Unde se o te comandasse che ti lansassi le pree, e l'avereissi a fâ, e so che l'a faito in questa via veramenti e' l'è pocevuo da la vorentë divina, cossì como se demosta[sic] in la bona fin; perssochè se o non avesse paciffichao quelli chi conbateivam inseme, monti ge ne sareivam morti como e' aveivam incomenssao, ma eciamdee lo demonio averea tirao monte anime a l'infferno. E inpersò ti si ê mato, chi mormori de quello chi maniffestamenti pocee de la volontae de Dee."

E penssao che avea frai Masseno queste cosse, le quae o dixeiva in fra lê mesmo e andando per la via, e tuto so che frai Masseno avea penssao, si fo revellao a san Francescho. Unde acostandosse a ello, san Francescho ge disse: "Masseno, quelle cosse che ti penssi telle*, perssochè son bone e uter e inspiraciom da Dee: ma la promera mormoraciom che ti favi era vaña e sega e superba, missa in lo animo to per lo demonio". Alaora frai Masseno cognossè veramenti che san Francho savea lo secreto de lo so cör, e si conpreize che sertamenti lo sprito de la divina Sapiencia adominava lo paire santo.

A lozo e a gloria de Ihu. Xe.


12.

San Francescho, vogando umilliâ frai Masseno, asochè per monti doin e gracie che Dee ge dava che o non se levasse in vanagloria, ma per la vertue de la umillitae cressese in ello de vertue in vertue, e una vota che o stava in um lögo solitario con quelli söi conpagni e veramenti santi, e de li quai ge era lo dito frai Masseno, a lo qua san Francescho disse um di davanti a tuti li conpagni: "O frai Masseno, tuti questi toi conpagni am la gracia [della contemplazione e della orazione: ma tu hai la grazia] de prichâ la parolla de Dee e sastisfâ a lo pövo. E però e' vögo, asochè questi possem atende a la contenplaciom, che ti fassi lo officio de la porta e de la limoxina, [e della cucina: e quando gli altri frati mangeranno, e tu mangerai fuori della porta del luogo], si che quelli chi veram a lo lögo avanti, che e' pichem, che ti li satisfassi de quarche bone parolle de Dee, si che o non bezögna de andâ de föra per nissuna atra cossa salvo ti." E questo frai Masseno, per lo merito de la santa obediencia, se trè lo capusso e inchinà la testa e umermenti seguì l'obediencia, e pezoi di seguì l'officio de la porta e de la limoxina e de la coxina. De che li conpagnoim, como homi umilliai* da Dee, incomenssàm a centî in li lor cör grande remordimento, considerando che frai Masseno era homo de grande reputaciom, tanto como frai Zirio o pu, e che a ello fosse daito lo carego de lo lögo e non a atri. Per la qua cossa e' se missem a um vorei, e zem a pregâ a lo paire santo che ge piaxelle* de partî quelli officij inter lor, persochè le lor consiencie non poivam sofferî che frai Masseno devesse durâ tante breige. E san Francescho, odando questo da questi, si se stè a li lor consegi e consentì a le lor vorentae. E ihamando frai Masseno, ge disse: "Frai Masseno, li toi conpagni vörem fâ parte de li officij che ti ai. [e però io voglio che li detti uffici si dovidano]" De che frai Masseno con grande umillitae e paciencia disse: "Paire, de so che ti me comanderai, o de tuti o de parte, e' li reputerò da Dee." Alaora san Francescho, vegando la caritae de lo cör* e la umillitae de frai Masseno, fè una maravegoza prichaciom de la santissima umillitae, ameistrandolli in la via de Dee, e perssò [quanto maggiori doni e grazie ci dà Iddio, tanto] noi demo esse umilli; perssochè senssa la umillitae nissuna mi virtue non è aseta a Dee. E faita l'oraciom, o conpartì li officij con grande caritae.

A lozo e a gloria de messê Ihu. Xe. e de la soa Maire e de lo gloriozissimo messê san Francescho.


13.

Lo maravegozo servo de Xe. messê san Francescho, per conffermasse in ogni cossa a Xe., lo qua, seguiando so che dixe lo Evangerio, che o mandà li söi disipori a doi a doi a tute quelle citae unde elli deveivam andâ; dapöa lo sepolcho de Xe., e' ordenà* XII conpagni, e li mandà per lo mondo a prichâ a doi a doi. E per dage exnplio[sic] de veraxe obediencia, e la promera parte de andâ e de Xe. e quello incomenssà a fâ*. Unde agiando insegnao* a li conpagni le atre parte de lo mondo, e ello pigando frai Masseno per conpagnon pigà lo camin de la provincia de Franssa. E prevegando um di a una villa asai afamai, e' zem mendigando, secondo la lor Regulla, per pan per lo amô de Dee; e san Francescho ze per una contrâ, e frai Masseno per una atra. Ma per so che san Francescho era homo desprexiozo e picem de corpo, e perssò e' l'era reputao um vî poverello da chi non lo cognossea, e non ave salvo alchumi pochi pain e piceni, e frai Maseno, però che l'è grande de corpo e bello, si n'ave de boin pecij grandi e asai e de lo pan intrego.

E pöa e' se ne zem för de la villa per mangâ unde era una bella fontana, e apè ge era una bella prea larga, sum la qua e' missem le limozine che aveivam aue[sic]. E san Francescho vegando che li pessi de lo pan che frai Masseno avë avoto che e' eram pu grandi e grossi cha li söi si se ne pigà grande alegressa e disse cossì: "Frai Masseno noi non semo degni de cossì grande grado.*" E digando cossì queste parolle per pu vote, respoze frai Masseno: "Paire carissimo, une[sic] se po ihamâ tezoro, unde è tanta povertae e [mancamento] de quelle cosse che e bezognavam, che chì non è toaga, ni cotello, ni tagoi, ni scuelle, ni cassa, ni tora, ni famiga". Alaora san Francescho disse: "Questo è quello che reputo per grande tezoro, une non è cossa niguna aparegâ per parte umana;