De le questioim de Boecio
10 - Hic Propheta querit an sit Deus et ubi si[t] beatitudo. Quae ideo ostendit quid sit Deus sine beatitudo.
ms. Franzonian 56, 357a-386a, pubricæ inti "Studj Liguri" da l'E. G. Parodi inte l'Archivvio Glottologgico Italian, vol.14, 1898
notte do Parodi

[p. 75 modifica]X. Hic Propheta querit an sit Deus et ubi si[t] beatitudo. Quae ideo ostendit quid sit Deus sine beatitudo.

(b) “Da che tu cognossi che faita e faossa bianssa e quar e la ueraxe, or fa a mostrar unde questa ueraxe a soa maxom, e auanti regoardar se alchum tal bem perffeto, como noi amo scripto, po esser trouao in le cosse mondanne, a so che faossa inmaginaciom no te ingane. Ma che a tal bem, no se po za[1] contraria, che tute cosse no perffete a[2] comperaciom de bem perffeto se pom appellar niente[3]; per so che se in la generaciom de le cosse fosse cossa no perffeta, de neccessitae couerrea che o fosse alchunna cossa perffeta, da chi elle proceessem. Che se so no fosse, homo no porrea inmaginar donde fosse uegnua la no perffeta; perso che natura no e aueir principio da[4] le cosse chi fallem, ma proceer[5] da le cosse intrege e perffete [a le no perfete]. Doncha se bianssa falle, como noi amo mostrao, o ne couem esser unna in che sea tuta perffeciom.„ Dixe Boecio: “So e cossa certa, conclussa e proaa.„ Dixe Propheta: “Or goarda unde ella habita. La comunna opinium de tuti cor humaym e che Dee sea bom e prince de tute cosse, e za che ello e bom, o couem per raxom che so bem sea perffeto, che aotramenti o no serea prince d’aotri bem. E za che couem esser alcum bem perffeto, se quello no fosse perffeto o ne serea un aotro bem perffeto, chi uarrea meio e serea prumer, per so che la cossa perffeta auanti e cha la men perffeta. E per breuementi finir nostra raxom, (c) da conffessar e che Dee sea perfeto [p. 76 modifica]bem. E noi auemo proao che compia bianssa e in bem perffeto: per che couem che bianssa sea in Dee.„ Dixe B.: “A so no se po contradir.„ Dixe Proffeta: “Porresi tu proar che o sea principio de souram bem?„ “E in che mainera?„ “Quello e paire souram chi naturarmenti e pim de tuti bem, senssa che preiso[6] ne agia alcum for da si, che ello e so bem e tuto unna cossa; che se o l’auesse preisso da alcum, quello chi lo auesse dao serea piu nober cha ello, chi auerea preiso. Ma noi conffessemo che Dee é lo souram bem e llo[7] piu nober; cha se elli fossem doe cosse, quando noi digamo che Dee e lo prince de tuti bem, noi no porreamo trouar chi queste doe cosse auesse misso inseme. Anchor, che alcunna cossa no po esser tar como quella chi e diuerssa da le; si che se lo souram bem, chi e in Dee, fosse aotra cossa cha Dee, Dee no serea lo souram bem: la quar cossa serea malicia a dir. Doncha quando alcunna cossa no e meior de Dee, alcunna cossa no e meior de lo souram principio, per che conuem che quello chi e principio de tuto sea meior per natura. E noi amo dito che bianssa si e in bem perffeto: doncha ella e im Dee.„ Dixe B.: “A questa concluxiom ni a la prumera raxom no se po contradir.„ Dixe Propheta: “Or goarda se so e proa certamenti che no po esser saluo um bem perffeto (d), (e che l’um sea in l’aotro)[8]; che se i fossem diuerssi ni se fallissem, l’um no serea in l’aotro, si che alchum de lor no auerea bem in si ni serea souram, no seando perffeto. Si che chaum po ueir che pussor bem perffeti no pom esser diuersi l’um da l’aotro. E noi amo dito che Dee e[9] souram bem; doncha la souranna diuinitae si e souranna fellicitae.„ Dixe B.: “Alcunna cossa piu ueraxe, de Dee no se po proar.„ Dixe Proffeta: “E te uoio far como li Iometa[10], che quando elli am lor principar intenciom certamenti, conclue[m] de quella[11] alcunna bella ueritae, chi apellam corellayre. Tu uey che l’omo e biao quando ello a fellicitae e diuinitae, che felicitae e diuinitae e tuto unna cossa; e sai che quelli chi am dritura sum driturer, e che quelli chi am sapiencia sum sauij: cossi quelli chi am diuinitae sum Dee, soe in participaciom. Ancor che per raxom e per natura no possa esser cha um Dee, ma in participaciom si assai.„ Dixe B.: “Certo bella concluxiom e preciosso correllario e questo, como ello se sea appellao.„ Dixe Propheta: “Anchora te parra assai bella la raxom che e te uoio aiustrar. Le[12] perffecioim de sapiencia zointe inseme sum quelle chi fam fellicitae, si (f. 373a) como pussor menbri fam um corpo? o e [una] sora cossa chi fassa substancia de fellicitae, a chi le aotre fassam rellaciom?„ B. dixe: “E uorrea che tu me feissi um exempio a questa demanda.„ Dixe Propheta: “No digamo noi che bianssa e souram bem?„ Dixe B.: “Si.„ “Sufficiencia, reuerencia, gloria e delleti sum membre de la felicitae, o fellicitae e um bem per si, cauo e testa, e[13] a comperaciom?„ Dixe B.[14]: “Or intendo e so che tu cerchi[15], e dexiro oir toa concluxiom.„ Dixe Propheta: “Se queste fossem menbre de bianssa, l’unna serea diuerssa da l’aotra, che tal e la natura de le partie, per che pussor diuersitae fam um corpo. Ma noi amo proao che tute queste cosse fam unna solla cossa, per che elle no sum partie in menbre; [perche] couerea[16] che bianssa no auesse cha un membro[17], so chi no po esser.„ Dixe B.: “Questo no e da dubitar, ma e atendo so che romam.„ Dixe Propheta: “E te proero che tute queste cosse sum uegnue da unna, so e da bem; per lo quar homo quere sufficiencia, [p. 77 modifica]per so che ella e bonna. Che so che l’omo quer si e bontae; che lo homo no dexira so che no e bom o (b) che bom no par; e per antriffexim, che so che no e bom[18], se lo a sembianssa de bom homo lo dexira, como bem ueraxe. Raxom e caxom de che[19] e bontae, che quando homo dexira alcunna cossa per raxom d’aotra, l’omo dexira l’aotra principalmenti, como chi uollesse cauarchar per aueir sanitae; si che homo dexira le cosse per caxom de bontae. E dito amo che homo dexira tuto per raxom[20] de bianssa, per che bontae e bianssa sum unna messma cossa.” Dixe B.: “De so no se de alcum descordar.” Dixe Propheta: “Noi amo mostrao che Dee e ueraxe beatitudem sum unna messma substancia ” Dixe B.: “So e ueir. ”Dixe Propheta: “Doncha possamo noi concluer che la substancia de Dee e assixa in bem e no in aotra cossa.”


X. A questa parte ue retrai
chi pur uanitae cerchai,
chi tenebria a inclusso[21]
e rea couea conffusso[22],
5e li cor terrem aduxe
a saciamento de luxe[23].
Oro e pree preciosse
no fam ouere luminosse.
che so che piu piaxe in lo mondo
10se tra de la terra in proffondo.
In le quae piu chi se delleta
piu ge noxe e piu s’acega,
ma la luxe de cognossenssa
assihiairisse l’intendenssa,
15(c) che quando uem quello splendor
may no cercham lunna ni sol.

  1. possa
  2. am
  3. Questo periodo, preso da sè, non manca di senso, ma non rende nè il latino nè il francese. F: Car toute riens qui est moins parfaite est ainsi appellee pour ce qu elle fault a auoir tout ce que la parfaicte a. Forse basterebbe sopprimere niente oppur sostituirvi coçi o simile.
  4. de
  5. proceem
  6. prexio
  7. ello e
  8. Parmi glosa inutile; onde le parentesi.
  9. a
  10. Geometrae B.
  11. quello
  12. che le
  13. o; ma è correzione insufficiente, cfr. B. 75, 101 sg. Forse: e li atri.
  14. Proph.
  15. Sopprimo: dixe B.
  16. Cfr. F.: car il conuenroit.
  17. unna memoria; F: ung membre.
  18. bom natura
  19. per che
  20. raxome
  21. inclussa
  22. conffussa
  23. È da leggere suiamento? Meglio ci avvicinerà al testo latino, il correggere nel verso precedente e li cor in Questo li cor.